Şəvə (şəvə-): İs. [fars. شَوَ]
Əsas mənası "əqiq" (qiymətli daş) olan fars mənşəli söz olub, Azərbaycan dilinə fars dilindən keçmişdir. Əqiq, xüsusilə qırmızı və ya qəhvəyi rəngli, yarımqiymətli bir daşdır. Lakin zamanla, şəvə sözü metonimiya yolu ilə (bir şeyin başqa bir şeylə əvəzlənməsi) rənglə əlaqələndirilmiş və "qara" mənasında da işlənməyə başlamışdır. Bu istifadə, əqiq daşının bəzi növlərinin qaranlıq, tünd rənglərə malik olmasına əsaslanır. Beləliklə, "şəvə" sözü həm əqiq daşını, həm də metaforik olaraq qaranlıq, tünd rəngi ifadə edir.
Misallar:
1. Şəvə əqiq: Bu ifadə, gözəl və qiymətli bir əqiq daşını təsvir edir. Əqiqin xüsusiyyətləri (parıltı, rəng, bərklik) ifadə olunur.
2. Şəvə saç: Bu ifadə, qara rəngli saçları bildirir. Rəngin tündlüyü və intensivliyi vurğulanır. “Qara” sözünün əvəzində işlənərək, daha poetik və ya obrazlı ifadə yaradır.
3. Şəvə bığ: Bu ifadə də, qara rəngli bığı ifadə edir. Yuxarıdakı misalda olduğu kimi, rəngin qaranlıq və güclü olması ifadə olunur.
4. "...birdən-birə o şəvə gözlər açılıb adamın üzünə baxanda..." Bu cümlədə "şəvə gözlər" ifadəsi, gözlərin qaranlıq və dərin baxışını, gizli bir qüvvəni və ya təhlükəni ifadə edir. "Şəvə" sözünün burada metaforik istifadəsi, obrazlılığın artırılmasına xidmət edir. Gözlərin rəngindən daha çox, onların ifadə etdiyi təəssürat önə çəkilir.
Ümumiyyətlə, "şəvə" sözü, özünün əsas mənasından kənara çıxaraq, ədəbi dil və poetik ifadələrdə qara rəngi ifadə etmək üçün istifadə olunan ifadəli bir sözdür. Sözün seçilməsi, mətnə müəyyən bir əhval-ruhiyyə və stil gətirir.