Şiddətləndirmək felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası bir hərəkətin, vəziyyətin, duyğunun və ya təsirin gücünü, intensivliyini artırmaq, daha kəskin, daha təsirli etməkdir. Bu, sadəcə gücləndirməkdən daha çox, həmin keyfiyyətin miqdarını deyil, keyfiyyətini də dəyişməklə bağlıdır. Yəni, bir şey sadəcə böyümür, daha təsirli, daha hiss olunar olur.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “şiddət” kökündən törədiyini görərik. “Şiddət” isə ərəb mənşəli olub, “qüvvət, güc, təsir” mənalarını verir. Beləliklə, “şiddətləndirmək” sözü əslində bir şeyə “qüvvət əlavə etmək”, ona “daha çox güc və təsir vermək” deməkdir. Bu, fiziki gücün artırılması ilə yanaşı, emosiyaların, fikirlərin, ifadələrin daha kəskin və təsirli hala gətirilməsini də əhatə edir.
Cümlələr içərisində istifadəsinə nümunələr:
1. Fiziki güc kontekstində: "O, əzələlərini şiddətləndirərək ağır yükü qaldırdı." (Burada fiziki gücün artırılması nəzərdə tutulur.)
2. Emosional vəziyyət kontekstində: "Xəbəri eşidəndə qorxusu şiddətləndi." (Burada duyğunun intensivliyinin artması vurğulanır.)
3. İfadənin təsiri kontekstində: "Sözlərini həyəcanla şiddətləndirərək auditoriyanı heyran etdi." (Burada ifadənin gücü, təsiri daha da artırılır.)
4. Rənglərin intensivliyi kontekstində: "Şəklin rəngləri rəssam tərəfindən şiddətləndirilmişdi." (Burada rənglərin gücü, parlaqlığı daha da artırılmışdır.)
5. Misalda verilən kimi Mirzə Şəfi obrazı "əl-qolunu ölçərək ifadəsini şiddətləndirdi" cümləsində, ifadəsinin təsirini, aydınlığını, hətta təhdidkarlığını artırmaq üçün bədən dilindən və mimikadan istifadə edir. Burada ifadənin təsir gücünün artırılması vurğulanır.
Beləliklə, “şiddətləndirmək” sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə oluna bilsə də, əsas mahiyyəti bir şeyin intensivliyini, gücünü, təsirini artırmaqdan ibarətdir.