Şişkinlik sözü Azərbaycan dilində geniş mənada şişmiş, köpmüş və ya qabarmış bir şeyin vəziyyətini bildirir. Lüğətlərdə verilən "şişmiş, köpmüş, qabarmış şeyin halı" tərifi ümumi bir izahdır və sözün bütün mənalarını əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş bir tərif vermək üçün aşağıdakı nüansları nəzərə almaq lazımdır:
Etimoloji baxımdan: "Şişkinlik" sözü "şiş" felindən törəmişdir. "Şiş" felinin əsas mənası "həcm artımı, qabarması" deməkdir. Bu artım müxtəlif səbəblərdən baş verə bilər: maye toplanması, iltihab, qaz yığılması və ya toxuma artımı nəticəsində.
Məna çalarları: "Şişkinlik" sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilər:
- Tibbi mənada: Bədənin müəyyən bir hissəsinin, orqanın və ya toxumanın şişməsi, iltihab, maye yığılması və ya qan dövranının pozulması nəticəsində baş verən həcm artımını ifadə edir. Məsələn: "Əlindəki şişkinlik artıq narahatlıq doğurur." burada şişkinlik xəstəlik əlaməti kimi təsvir edilir.
- Fiziki mənada: Həcminin normaldan çox olması, qabarıqlıq, köpmə. Məsələn: "Xəmirin şişkinliyi onun yaxşı qalxdığını göstərir." burada mayanın təsiri ilə xəmirin həcm artımı nəzərdə tutulur.
- Məcazi mənada: Artıq miqdarda olan bir şeyin, həddən artıq olanın təsviri üçün də işlədilə bilər. Məsələn: "İnsanların yığılmağı, meydanın şişkinliyi." burada həddən artıq izdiham nəzərdə tutulur.
- Şişmanlıq ilə əlaqəli: Lüğətdə qeyd edildiyi kimi, şişkinlik bədənin həddən artıq yağlanması və ya şişmanlıq demək də ola bilər. Lakin bu mənada daha çox "şişmanlıq" sözü üstünlük təşkil edir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Ayağındakı şişkinlik onu narahat edirdi.
- Üzünün şişkinliyi allergiyadan idi.
- Qızarmış xəmirin gözəl şişkinliyi var idi.
- Şəhərin mərkəzinin şişkinliyi hər günü artır.
- Onun şişkinliyi sağlamlıq problemi göstərir.
Nəticə olaraq, "şişkinlik" sözü geniş mənalı bir sözdür və onun dəqiq mənası cümlənin kontekstindən asılı olaraq dəyişə bilər.