Şişlənmək felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası "şiş durmaq, qabarmaq" olsa da, bu izah tam əhatəli deyil. Daha dəqiq və geniş bir şəkildə izah etmək üçün aşağıdakıları nəzərə almaq lazımdır:
Şişlənmək, bir cismin, orqanın və ya bədənin bir hissəsinin həcm və ölçüsünün artması, şişkin hala gəlməsi prosesidir. Bu artma müxtəlif səbəblərdən baş verə bilər: mayenin toplanması, iltihab, qan dövranının pozulması, allergik reaksiya və s. Proses həm qısa müddətli, həm də uzun müddətli ola bilər.
Mənası kontekstdən asılı olaraq bir qədər dəyişə bilər. Məsələn, "əlləri şişləndi" deyəndə fiziki bir şişkinlikdən danışırıq. Lakin "qürurundan şişləndi" deyəndə, əsasən metaforik bir məna nəzərdə tutulur; yəni qüruru artdı, böyüdü, şişdi. Bu halda "şişlənmək" hisslərin və ya emosional vəziyyətlərin artması və ifrat dərəcəyə çatması mənasında işlənmiş olur.
Etimoloji baxımdan, "şiş" kökünün türk dillərində geniş yayılmış olduğunu və şişkinlik, böyümə mənalarını ifadə etdiyini bildirə bilərik. "-lənmək" isə fel şəkilçisidir, hərəkət və prosesi ifadə edir. Beləliklə, "şişlənmək" sözü leksik mənası ilə fonetik strukturu arasında məntiqi bir əlaqəyə malikdir.
Misallar:
• Onun əlləri titrəyirdi, bığları qaplan bığları kimi şişlənirdi. (Fiziki şişkinlik)
• Qürurundan şişlənmişdi, heç kimin sözünü qulaqardına almırdı. (Metaforik məna)
• Ayağı yoluxmuşdu və şişlənirdi. (İltihab nəticəsində şişkinlik)
• Hava qızdıqca, üzüm şişləndi. (İstiyə reaksiya)
Yekun olaraq, "şişlənmək" sözünün mənası yalnız "şiş durmaq, qabarmaq" kimi sadə bir ifadə ilə məhdudlaşdırılmamalıdır. Müxtəlif kontekstlərdə fiziki şişkinlikdən tutmuş emosional vəziyyətlərin artmasına qədər geniş bir məna spektrini əhatə edir.