Şümul (ərəbcə شُـمُول - şumūl) sözü Azərbaycan dilində əsasən "əhatə", "daxilolma", "aidolma" və "aidiyyət" mənalarında işlənir. Klasik ədəbiyyatımızda daha çox "şamil olma" ifadəsi ilə rastlaşırıq. Bu, sadəcə aidolmanı deyil, daha geniş bir əhatəni, bir çox şeyə və ya kəsə şamil olmanı ifadə edir. Yəni, şümul yalnız bir şeyin başqa bir şeyə aid olmasını deyil, həm də onun həmin şeyə tam daxil olmasını, o şeyin bütünlüklə onu əhatə etməsini bildirir.
Sözün kökü olan "şamel" (شامل) felinin mənası "əhatə etmək", "daxil etmək", "daxil olmaq" deməkdir. Beləliklə, "şümul" onun isim halı olub, bu hərəkətin nəticəsini, vəziyyətini ifadə edir. "Şümul dairəsi" ifadəsi bu mənanı daha aydın şəkildə göstərir - bir şeyin əhatə etdiyi sahə, onun təsiri altına alan məkan və ya hadisələr.
Misal olaraq, "Bu qanunun şümulu bütün ölkə ərazisini əhatə edir" cümləsində "şümul" sözü qanunun təsir dairəsini, əhatə etdiyi ərazini bildirir. Başqa bir misalda, "Bu tədqiqatın şümulu genişdir" deyərkən, tədqiqatın əhatə etdiyi mövzuların çoxluğunu və genişliyini vurğulayırıq. Əgər "Bu məsələnin şümulu mənimlə bağlı deyil" deyilsə, məsələnin özümüzə aid olmadığını bildiririk. Mollabaşı nümunəsində isə "şümul" xütbənin bütün vilayətlərə aid olduğunu, onları əhatə etdiyini göstərir.
Qısaca, "şümul" sözü sadəcə "aid olma" mənasından daha geniş bir mənaya malikdir. O, bir şeyin başqa bir şeyə tam daxil olmasını, onu əhatə etməsini, onun üzərində təsirini ifadə edir. Müasir Azərbaycan dilində "əhatə", "daxilolma", "aidolma" sözləri ilə sinonim kimi işlənə bilsə də, klassik mətnlərdə özünün spesifik və daha geniş mənasını saxlayır.