Şamil (ər. شامل) sözü Azərbaycan dilinə ərəb dilindən keçmişdir. Əsas mənası "içinə almaq, qaplamaq, aid olmaq, dəxli olmaq"dır. Lüğətlərdə verilən izah kifayət qədər ümumi olsa da, "Şamil" sözünün istifadə dairəsi daha genişdir və müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar daşıyır.
Mənşəcə, ərəb dilindəki "şamel" (شامل) felindən törəmişdir. Bu fel "daxil etmək", "əhatə etmək", "daxil olmaq", "aid olmaq" kimi mənaları ifadə edir. Azərbaycan dilinə keçdikdən sonra isə bu mənalar bir qədər incəliklərlə zənginləşmiş, məcazi mənalar qazanmışdır.
İstifadə sahəsi: "Şamil" sözü adətən "etmək" və "olmaq" köməkçi felləri ilə birlikdə işlənir. Məsələn:
- "Bu məsələyə şamil olmaq lazımdır." (Bu məsələ ilə məşğul olmaq, ona aid olmaq)
- "Qanun bütün əraziyə şamil edilir." (Qanun bütün əraziyə aiddir, orada qüvvədədir)
- "Onun müzakirəyə şamil etmədiyi məqamlar var idi." (Müzakirəyə aid etmədiyi, toxunmadığı)
- "Bu qaydalar hər kəsə şamil olur." (Bu qaydalar hər kəsə aiddir, tətbiq olunur)
- "Müqavilənin şərtləri hər iki tərəfə şamildir." (Hər iki tərəf üçün bağlayıcıdır, onlara aiddir)
Göründüyü kimi, "şamil olmaq" həm fiziki, həm də məcazi mənada istifadə oluna bilir. Fiziki mənada bir şeyin başqa bir şeyə aid olmasını, məcazi mənada isə bir hadisənin, qaydanın, qərarın kiməsə və ya nəyəsə aid olmasını, tətbiq olunmasını bildirir. Sözün kontekstdən asılı olaraq "əhatə etmək", "daxil etmək", "aid olmaq", "tətbiq etmək", "dəxli olmaq" kimi müxtəlif mənalarda işlənməsi mümkündür. Yalnız "daxil etmək" və ya "qaplamaq" mənasında deyil, daha geniş bir məna kəsiyini əhatə edir.