Şüursuz (sıfat): Bu söz "şüur" sözünün "-suz" əlavəsi ilə törəmiş bir sıfatdır və əsasən bir varlığın və ya hadisənin şüur, dərrakə, anlayış və ya fərkiyyət qabiliyyətinin olmamasını bildirir. "Şüur" sözü özündə bilinç, özünü dərk etmə, düşünmə və hiss etmə qabiliyyətini ehtiva edir. Beləliklə, "şüursuz" bir varlığın bu qabiliyyətlərdən məhrum olduğunu göstərir.
Mənaları:
1. Bioloji mənada: Bitkilər, heyvanların bəzi növləri və insanın bəzi beyin fəaliyyətlərindən məhrum olduğu vəziyyətlərdə (məsələn, koma, narkoz) istifadə olunur. Bu mənada "şüursuz" olmaq, bilincin olmaması deməkdir. Məsələn: "Şüursuz halda yerə yıxıldı." burada şəxsin hadisə baş verən zaman dərrakəsi olmadığı ifadə olunur.
2. Psixo-fəlsəfi mənada: İnsanın hərəkətlərində düşüncənin, planlaşdırmanın, nəticənin fərqinə varmanın olmamasını ifadə edir. Bu mənada, əməllərinin nəticələrini dərk etməyən, düşünmədən hərəkət edən şəxs üçün işlədilir. Məsələn: "Şüursuz hərəkətləriylə ətrafındakıları incitdi." Burada şəxsin hərəkətlərinin nəticələrini dərk etmədiyi, düşüncəsiz hərəkət etdiyi ifadə olunur. Bu mənada "düşüncəsiz", "fəhmsiz", "anlaqsız", "səfeh" sözləri ilə sinonim ola bilər.
3. Məcazi mənada: Bəzi hallarda, bir hadisənin şüurlu şəkildə planlaşdırılmadığını bildirmək üçün işlədilir. Məsələn: "Şüursuz bir təsadüf nəticəsində qarşılaşdılar." Burada hadisənin təsadüfən baş verdiyi vurğulanır.
İstifadə nümunələri:
• Şüursuz bir hərəkətlə qapını açdı.
• Qəzaya şüursuz bir şəkildə səbəb oldu.
• Şüursuz bir şəkildə dedikləri ona ağır başa gəldi.
• Şüursuz adamın hərəkətlərini izah etmək çətindir.
(Səlimbəy misalında isə, "şüursuz" sözü məcazi mənada, qızının oyun oynamaq bacarığının olmamasını ifadə etmək üçün işlədilib.)
Etimologiya: Söz "şüur" (ərəb mənşəli) və "-suz" (türk mənşəli) morfemlərinin birləşməsindən əmələ gəlib.