Şüur (ər. شُعُور – şü'ūr – hiss etmə, duyma, dərk etmə) insanın özünü, ətraf aləmini və hadisələri dərk etmə, anlama, hiss etmə və düşünmə qabiliyyətidir. Bu, sadəcə olaraq "dərrakə" və ya "anlama" anlayışlarından daha geniş və mürəkkəb bir konsepsiyadır. Şüur, insanın öz varlığının, düşüncələrinin, hisslərinin və ətraf mühitin fərqində olması ilə səciyyələnir. Bu, həm bioloji, həm də psixoloji proseslərin qarşılıqlı əlaqəsi nəticəsində yaranır və insanın ətraf aləmlə qarşılıqlı əlaqəsinə, davranışlarına və qərarlarına təsir edir.
Şüur, müxtəlif səviyyələrdə təzahür edir. Sadə şüur, ətrafdakı təsirlərə reaksiya vermək qabiliyyəti ilə xarakterizə olunur. Məsələn, bir əşyanın isti və ya soyuq olmasını hiss etmək, ac olduqda yemək istəmək sadə şüurun təzahürüdür. Daha mürəkkəb şüur isə özünü mühakimə etmə, abstrakt düşüncə, planlaşdırma, xatırlama, gələcəyi proqnozlaşdırma kimi yüksək bilişsel funksiyalarda göstərir. Bu yüksək səviyyəli şüur insanı heyvanlardan fərqləndirir.
Lüğətdəki "şüuru dolaşmaq" ifadəsi şüurun qarışıqlıq vəziyyətini, düşüncə pozğunluğunu, qərar vermə qabiliyyətinin azalmasını ifadə edir. Bu, həm fiziki, həm də psixoloji səbəblərdən qaynaqlana bilər. Məsələn, "O, hadisələrin sürətindən şüuru dolaşmışdı" və ya "Sərxoşluqdan şüuru dolaşmışdı" cümlələrində şüurun müvəqqəti olaraq pozulması təsvir olunur. Bu ifadə, həmçinin, söz və əməlinin məsuliyyətini daşımayan, ağlı çaşmış bir insanın vəziyyətini də ifadə edə bilər: "O, öz sözünün, əməlinin fəsadını düşünməmiş, şüuru dolaşmış halda hərəkət edirdi."
Beləliklə, şüur anlayışı, sadəcə dərk etmə qabiliyyətindən daha çox, özünü dərk etmə, düşünmə, hiss etmə və ətraf aləmlə mürəkkəb bir qarşılıqlı əlaqə qurma prosesidir. Bu prosesin müxtəlif səviyyələri var və bu səviyyələr insanın yaşından, təcrübəsindən və fiziki-psixoloji vəziyyətindən asılı olaraq dəyişə bilər.