izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Tabü-taqət sözü fars mənşəli olub, Azərbaycan dilində güc, qüvvət, taqət, tavan mənalarında işlənir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün məna çalarlarını tam əhatə etmir. Daha geniş və dəqiq bir izah vermək üçün, sözün etimologiyasına, sinonimlərinə, antoninlərinə və kontekstdə istifadəsinə nəzər salmaq lazımdır.

Farsca "tab" (طَبْع) "təbiət, xasiyyət" və "qüvvət" mənalarını verir. "Taqət" isə Azərbaycan dilinin öz sözüdür və "güc, qüvvət" anlamındadır. Beləliklə, "tabü-taqət" birləşməsində iki sözün bir-birini gücləndirici və mənanı dəqiqləşdirici təsiri hiss olunur. Bu birləşmə sadəcə "güc" demək deyil, daha çox "doğuşdan gələn, təbiətin verdiyi güc, sonsuz qüvvət" mənasını ifadə edir. Tavan sözü ilə sinonimliyinin səbəbi isə bu sonsuz gücün bir növ "həddi-hüdudu"nun olmaması, həddən artıq, son dərəcə güc mənasını çatdırmaqdır.

Misal olaraq, verilən şeir parçasında "Qalmamış məndə zərrə tabü-tavan" misrasında şairənin artıq heç bir gücü, qüvvəti, təbii qabiliyyəti qalmadığını, tamamilə tükəndiyini ifadə edir. Burada "tabü-taqət" yalnız fiziki güc deyil, həm də mənəvi, ruhi gücü əhatə edir. Sözün bu cür geniş mənada işlənməsi onun məna zənginliyini göstərir.

Antonomik olaraq, "tabü-taqətsiz", "qüvvətsiz", "zəif", "aciiz" kimi sözlər göstərilə bilər. "Tabü-taqət" sözü, ədəbi dildə daha çox istifadə olunur və sözün ifadə etdiyi mənanı daha təsirli və poetik şəkildə çatdırır. Müasir Azərbaycan dilində istifadəsi nisbətən azdır, əsasən klassik əsərlərdə rast gəlinir.

Yekun olaraq, "tabü-taqət" sözü sadəcə "güc" mənasını verən bir söz deyil, farsca kökləri, sinonimləri və kontekstdəki istifadəsi ilə "doğuşdan gələn, təbiətin verdiyi, həddən artıq, sonsuz güc və qüvvət" mənasını ifadə edən zəngin mənalı bir birləşmədir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz