Taxeómetr (yun. τάχος - sürət, μέτρον - ölçü) geodeziya və topoqrafiya sahələrində istifadə olunan bir ölçmə alətidir. Sadəcə “şaquli bucaqları ölçmək üçün” ifadəsi onun funksiyasını tam əks etdirmir. Taxeómetr, əsasən, uzun məsafələrdə nöqtələrin üfüqi və şaquli koordinatlarını dəqiq müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu, həm üfüqi bucaqların (azimutların), həm də şaquli bucaqların (zenit bucaqlarının və ya meyilliyin) ölçülməsi, həmçinin məsafənin ölçülməsi vasitəsilə həyata keçirilir. Beləliklə, bir nöqtənin üç ölçülü koordinatlarını (X, Y, Z) müəyyənləşdirmək mümkündür.
Müasir taxeómetrlər elektron sistemlərlə təchiz olunmuşdur və ölçmələri avtomatik olaraq qeyd edir, hesablamaları aparır və nəticələri rəqəmli formatda təqdim edir. Bu, ölçmə prosesinin sürətini və dəqiqliyini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Klassik taxeómetrlərdən fərqli olaraq, müasir modellər həm də məsafəni lazer şüaları vasitəsi ilə ölçmə imkanı təqdim edir.
Taxeómetrin tətbiq sahələri genişdir: yerin kadastrlaşdırılması, topoqrafik çəkilişlər, inşaat işləri, yolların və tunellərin salınması, mədən işləri, hidroqrafiya və s. Hər bir sahə üçün taxeómetrin müəyyən modelləri və konfiqurasiyaları seçilir ki, bu da işin xüsusiyyətlərindən və tələblərdən asılıdır. Məsələn, uzun məsafələr üçün daha güclü lazer sistemli, daha yüksək dəqiqlikli cihazlar istifadə edilir.
Qısaca olaraq, taxeómetr sadəcə şaquli bucaqları ölçən bir alət deyil, üç ölçülü koordinat sistemində nöqtələrin yerini dəqiq müəyyən etmək üçün istifadə olunan mürəkkəb və çoxfunksiyalı bir geodeziya alətidir. Onun köməyi ilə yer səthinin üç ölçülü modellərinin yaradılması mümkündür.