Təqsim (ər. تقسيم - taqsīm) – bir bütövün hissələrə, paylara bölünməsi, parçalanması, dağıdılması və ya bölüşdürülməsi prosesi və ya nəticəsi. Lüğətlərdə əsasən “hissələrə bölmə, bölüşdürmə; bölgü” kimi sadəcə mənaları verilmiş olsa da, konseptual olaraq daha geniş və çoxşaxəli bir məna kəsb edir. Terminin əhatə etdiyi əsas aspektlər bölünmənin prinsipinə, bölünən obyektə və bölüşdürülmənin məqsədinə bağlı olaraq dəyişə bilir.
Mənşəcə ərəb dilindən götürülmüşdür və “bölmək, bölüşdürmək” mənalarını daşıyan qasama (قسم) felindən törəmişdir. Bu felin mənbəyinin semantik genişliyi nəzərə alınarsa, “təqsim” sözünün mənasının sadəcə “bölüşdürmə” ilə məhdudlaşdırılması qeyri-dəqiqdir. Çünki qasama fəli yalnız maddələrə deyil, həm də fikirlərə, məsələlərə, vəzifələrə və s. aid tətbiq oluna bilər.
Məna çalarları: Təqsim sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli məna çalarları ilə işlənə bilər:
- Riyazi və geometrik təqsim: Bir bütövün müəyyən nisbətlərdə hissələrə bölünməsi (məs., bir dairənin sektorlara bölünməsi).
- İrsi təqsim: Vərəsəlik hüququ çərçivəsində əmlakın və ya mirasın vərəsələr arasında bölüşdürülməsi (məs., "Vərəsələr bu təqsimə razı idilər." cümləsindəki kimi).
- İctimai və iqtisadi təqsim: Resursların, əməyin və ya gəlirlərin cəmiyyət üzvləri arasında bölüşdürülməsi (məs., "Ədalətli təqsim sistemi" və ya "Təbii sərvətlərin təqsimi").
- Topoqrafik təqsim: Ərazinin müəyyən bölgələrə, rayonlara və ya əyalətlərə bölünməsi (məs., "Ölkənin inzibati təqsimi").
- Funksional təqsim: Bir sistemin və ya qurumun müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən hissələrə bölünməsi (məs., "Əmək təqsimi").
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Torpağın təqsimi ədalətli aparılmalıdır.
- Müştərilər arasında malların təqsimi düzgün aparılmadı.
- Şirkətin işçiləri arasında vəzifələrin təqsimi aydınlaşdırıldı.
- Təqsim etmək – bölmək, paylamaq, bölüşdürmək, dağıtmaq deməkdir.
Yekun olaraq, "təqsim" sözünün mənası sadəcə "bölmək" deyil, bir bütövün müxtəlif prinsiplər əsasında hissələrə ayrılması və ya bölüşdürülməsi prosesini və nəticəsini əhatə edən daha geniş bir anlayışdır.