Tənbəllik (ərəb. tənbəl + -lik) – is. 1. Fiziki və ya zehni fəaliyyətdən qaçınma meyli, işə, əməyə laqeydlik, hərəkətsiz və passiv həyat tərzi. Bu, sadəcə tənbəl bir adamın xarakteristik xüsusiyyəti deyil, daha dərin psixoloji və hətta sosioloji aspektləri olan bir konsepsiyadır. Tənbəllik fərdi səviyyədə effektivliyin azalmasına, məhsuldarlığın düşməsinə səbəb olsa da, ictimai səviyyədə da inkişafın lənətlənmiş bir amilinə çevrilə bilir.
Tənbəllik müxtəlif səbəblərdən yarana bilir: genetik meyllilikdən, psixoloji problemə (məsələn, dərin dərpədə ya apatiyaya), sosial şərtlərdən (məsələn, ədalətsiz sistem və imkandan məhrum olmaq), həyat tərzinin yanlış seçilməsindən tutmuş, həddindən artıq fiziki ya zehni yorğunluğa qədər. Həmçinin, şəxsi hədəf və motivasiyanın olmaması da tənbəllik üçün bəhanə ola bilər.
Tənbəllik fərqli cəhətlərdən özünü göstərə bilər: işdən qaçmaq, məsuliyyətdən boyun qaçırmaq, gecikmə, planların yerinə yetirilməməsi, enerjinin azlığı, qüvvə sərfinə olan istəyin olmaması və s. Bu hallar həm kiçik həyat tərzi dəyişiklikləri ilə, həm də mütəxəssislərin yardımı ilə müalicə oluna bilər.
Misallar:
- Onun tənbəllik səbəbindən işləri vaxtında bitmədi. (İşə laqeydlik və gecikmə mənasında)
- Bu qədər tənbəllik onu tam məhv etmişdi. (Həyatda passivlik və məhsuldarlığın tam olaraq yox olması mənasında)
- Tənbəllik əmək məhsuldarlığını aşağı salır. (İctimai aspekt və səmərəsizlik mənasında)
Qeyd: Ədəbiyyatda tənbəllik bəzən müəyyən bir şəxsiyyət tipini və ya xarakter cəhətini ifadə etmək üçün işlədilə bilər; lakin həmişə mənfi kontekstdə istifadə olunur.