Təngitmə sözü "təngitmək" felindən törəmiş bir isimdir. Lüğətlərdə sadəcə olaraq "təngitmək" felindən törəmə kimi qeyd edilməsi onun mənasını tam əhatə etmir. Daha geniş və dəqiq bir izah vermək üçün "təngitmə"nin fərqli kontekstlərdə necə işləndiyini və məna çalarlarını araşdırmaq lazımdır.
"Təngitmək" özündə sıxmaq, daraltmaq, məhdudlaşdırmaq mənalarını ehtiva edir. Buna görə də, "təngitmə" əsasən aşağıdakı mənalarda işlənə bilər:
1. Fiziki daralma, sıxılma: Məsələn, "paltarın təngitməsi" deyərkən paltarın bədəni sıxması, rahatlıq verməməsi nəzərdə tutulur. Bu mənada "təngitmə" fiziki bir prosesi, bir vəziyyəti ifadə edir.
2. Məhdudlaşdırma, daralmanın nəticəsi: "İmkanların təngitməsi" deyərkən mövcud imkanların azalması, məhdudlaşması nəzərdə tutulur. Bu mənada "təngitmə" bir nəticəni, bir vəziyyəti bildirir.
3. Qısıntı, əziyyət: "Maliyyə təngitməsi" ifadəsi maddi çətinlikləri, maliyyə sıxıntılarını göstərir. Burada "təngitmə" çətin bir vəziyyəti, əziyyəti ifadə edir.
4. İctimai və siyasi məhdudiyyətlər: "Azadlığın təngitməsi" və ya "fikrin təngitməsi" kimi ifadələr şəxsi azadlıqların, düşüncə azadlığının məhdudlaşdırılmasını bildirir. Bu mənada "təngitmə" siyasi və sosial məhdudiyyətləri, repressiyanı ifadə edə bilər.
Beləliklə, "təngitmə" sözü sadəcə "təngitmək" felinin isim törəməsi deyil, məna çalarları geniş olan və müxtəlif kontekstlərdə işlənən bir söz olub, hər bir işlənməsində "sıxılma", "məhdudiyyət", "çətinlik" kimi ümumi bir məna nüvəsini saxlayır.
Sözün etimologiyasına gəldikdə, "təng" kökü "dar", "sıx" mənasını verir və "-mə" isim bildirən şəkilçidir. Beləliklə, sözün etimologiyası da onun mənasını dəstəkləyir.