Tıqqıldamaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "tıq-tıq səsi çıxarmaq"dan daha geniş və çoxşaxəlidir. "Tıq-tıq" səsinin özü də müxtəlif səbəblərdən yaranır və bu səsə səbəb olan hərəkətlər "tıqqıldamaq" feli ilə ifadə olunur. Belə ki, "tıqqıldamaq" fəaliyyəti iki əsas mənaya malikdir:
1. Zəif və təkrarlanan vurma hərəkəti: Bu mənada "tıqqıldamaq" bir şeyin başqa bir şeye yüngül və tez-tez çırpılması, vurulması və ya toxunmasını bildirir. Məsələn, "Küləkdən qapı tıqqıldadı" cümləsində küləyin qapıya zəif və təkrarlanan təsiri nəticəsində yaranan səs ifadə olunur. Başqa nümunələr: "Uşaq pəncərəni barmaqları ilə tıqqıldadı", "Quş pəncərəyə tıqqıldadı", "Ayaqları taxta döşəmədə tıqqıldadı". Bu mənada "tıqqıldamaq" feli, "vurmaq", "çırpmaq", "toxunmaq" felləri ilə müqayisə oluna bilər, ancaq onlardan zəiflik və təkrarlanma xüsusiyyətləri ilə fərqlənir.
2. Mexaniki vasitələrin işləmə səsi: Bəzi mexaniki qurğuların işləməsi zamanı "tıq-tıq" səsi çıxır. Bu səsi də "tıqqıldamaq" feli ilə ifadə etmək olar. Məsələn, "Saat tıqqıldayırdı", "Maşının mühərriki tıqqıldayırdı". Bu mənada "tıqqıldamaq" feli daha çox mexaniki hərəkətlə bağlıdır və səsin mənbəyi əsasən texniki cihazlar və ya mexanizmlərdir.
Etimalogiyası: "Tıqqıldamaq" sözü "tıq-tıq" onomatopeyik kökdən əmələ gəlmişdir. Yəni səsin özünün təqlidi əsasında yaradılmışdır. Bu, sözün mənasının səsin təsvirinə əsaslandığını göstərir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Qapı küləkdən tıqqıldayırdı.
- Uşaq həyəcanla pəncərəni tıqqıldadı.
- Qoca saat tıqqıldayıb səssizcə dayanmışdı.
- Ayaqları soyuq döşəmədə tıqqıldayırdı.
- Kompüterin sərt diski tıqqıldayırdı.
Yekun olaraq, "tıqqıldamaq" feli zəif və təkrarlanan vurma hərəkəti və mexaniki cihazların işləmə səsini ifadə edən çoxmənalı bir söz olaraq Azərbaycan dilində geniş işlənir.