Toxalanmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "kətmənlənmək" kimi qısaca ifadə edilməkdən daha geniş və dəqiq bir şəkildə izah edilməlidir. Lüğətlərdəki "kətmənlənmək" ifadəsi toxalanmanın bir tərəfini əks etdirir, lakin onun tam mənasını əhatə etmir. Toxalanmaq, əsasən bitkilərin sıx bitib bir-birinə qarışması, qarışıb-quruşması, bir-birini örtməsi və nəticədə iç-içə keçməsi deməkdir. Bu proses əsasən, bitkilərin sürətlə böyüməsi, sıx əkilməsi və ya təbii şəraitin təsiri nəticəsində baş verir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "toxumaq" felindən törəmə olduğu aşkar görünür. "Toxumaq" qarışdırmaq, bir-birinə bağlamaq mənasını verir. Beləliklə, "toxalanmaq" bitkilərin toxunmuş, bir-birinə sıx bağlanmış vəziyyətə düşməsi mənasını daha dəqiq ifadə edir. Sadəcə "kətmənlənmək" mənası, bitkilərin görünməməsi, gizlənməsi kimi daha dar bir məna ifadə edir, halbuki toxalanmaq, bitkilərin bir-birinə sıx qarışması, iç-içə keçməsi ilə müşayiət olunan bir prosesdir.
Cümlədə necə işləndiyinə dair nümunələr:
- Bahar yağışlarından sonra bağdakı çiçəklər gözəl bir şəkildə toxalanmışdı.
- Əkin sahəsində buğda o qədər sıx bitib ki, yer tamamilə toxalanmışdı.
- Qırda otlar o qədər toxalanmışdı ki, hətta yol da görünmürdü.
- Səpin vaxtı gecikdiyi üçün kəpək bitkiləri həddindən artıq toxalanmışdı.
Göründüyü kimi, "toxalanmaq" feli, bitkilərin sıxlığına, bir-birini örtməsinə və nəticədə yaradılan qalın, sıx görünüşə işarə edir. Bu mənada, "kətmənlənmək" ifadəsi yalnız bu prosesin bir nəticəsini əks etdirir, özünü tam olaraq ifadə etmir.