Toplanmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "toplaşmaq, yığışmaq, cəmləşmək" kimi qısa bir izahatla kifayətlənə bilməz. Çünki bu sözün məna çalarları daha geniş və zəngindir. Əsasən bir neçə əsas mənada işlənir:
1. Fiziki toplaşma, yığışma: Bu, ən ümumi mənasıdır. İnsanlar, əşyalar və ya nəsə bir yerə yığılanda, bir araya gəldiyində istifadə olunur. Verilən misalda olduğu kimi ("Bayram axşamının gecəsi bütün ailə evə toplanardı."), ailə üzvlərinin bir evdə toplaşması, fiziki bir yerdə cəmləşməsini bildirir. Başqa nümunələr: "Məktəbdə şagirdlər dərsə toplaşdılar.", "Qış üçün odun toplamaq lazımdır.", "Meyvələr səbətə toplanmışdı."
2. Məqsədli yığışma, cəmləşmə: Bu mənada, toplanmaq hər hansı bir məqsədə nail olmaq üçün bir araya gəlməyi bildirir. Məsələn: "Onlar düşmənin qarşısını almaq üçün toplaşdılar.", "Konfransda elm adamları müzakirə üçün toplaşmışdılar.". Bu mənada "yığışmaq"dan daha çox "cəmləşmək" ifadəsinə yaxındır və fəaliyyətin məqsədyönlü xarakterini vurğulayır.
3. Bir nöqtədə konsentrasiya: Toplanmaq, həmçinin, qüvvələrin, diqqətin, vəsaitlərin və s. bir nöqtədə cəmləşməsini ifadə edə bilər. Məlumatın toplanması, enerjinin toplanması bu mənaya aiddir. Məsələn: "Bütün gücünü bir zərbəyə topladı.", "Düşüncələrini toplamağa çalışdı." Bu mənada “cəmləşmək” sözü daha uyğundur.
4. Qeyri-mənfi emosional vəziyyət: Nadir hallarda, amma bəzi kontekstlərdə, toplanmaq müsbət bir emosional vəziyyətin ifadəsini də daşıya bilər, məsələn sevgi, hörmət və s. hisslərin bir nöqtədə toplanması kimi. Bu, daha çox poetik və ya obrazlı ifadələrdə rast gəlinir.
Etimologiya: "Toplanmaq" feli, "top" kökünə "-lanmaq" əlavəsindən əmələ gəlmişdir. "Top" sözü, bir yerdə toplanmış, yığılmış şeyləri ifadə edir və bu kökə əlavə edilən "-lanmaq" əlavəsi hərəkət, proses və ya hal ifadə edir.
Fərqləndirmə: "Toplaşmaq" və "yığışmaq" sözləri ilə sinonim olsa da, "toplanmaq" sözü daha geniş məna çalarlarına malikdir və bəzən "yığışmaq" və "cəmləşmək" sözlərinin ifadə etmədiyi mənaları da özündə əks etdirir. Məsələn, “qüvvə toplamaq” deyərkən "qüvvə yığmaq" və ya "qüvvə cəmləşdirmək" ifadələri o qədər təbii səslənmir.