Tufan sözü Azərbaycan dilində güclü, şiddətli və uzun müddət davam edən küləkli hava hadisələrini ifadə edir. Lüğətlərdəki "çox şiddətli, küləkli qar və ya yağış; qasırğa, çovğun, boran, fırtına" tərifi kifayət qədər ümumiləşdirilmişdir. Daha dəqiq tərif vermək üçün tufanın müxtəlif növlərinə və onların spesifik xüsusiyyətlərinə diqqət yetirmək lazımdır.
Əslində, "tufan" sözü daha çox quru üzərində əsən, çox güclü, dağıdıcı küləklərlə müşayiət olunan, tez-tez toz və qum fırtınalarını da özündə birləşdirən hava hadisəsini bildirir. Dəniz və okeanlarda baş verən güclü küləkli hadisələr isə əsasən "fırtına" və ya "qasırğa" kimi təsnif edilir. Buran, çovğun terminləri isə xüsusilə qarlı və ya qar yağışı ilə müşayiət olunan şiddətli küləklər üçün işlədilir. Beləliklə, "tufan" sözü bu terminlərlə sinonim olsa da, onlardan fərqli olaraq, quru üzərindəki dağıdıcı küləkli hadisəyə daha çox fokuslanır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "tufan"ın Farscadan gəldiyini görərik. Fars dilindəki mənası da Azərbaycan dilindəki kimi, şiddətli külək və ya qasırğa deməkdir. Ancaq Azərbaycan dilindəki işlənməsində, qeyd edildiyi kimi, daha çox quru üzərindəki şiddətli küləkli hadisələri ifadə etməyə meyllidir.
Cümlə içində istifadəsinə nümunələr:
- Güclü tufan bütün əkin sahələrini dağıdıb.
- Qədim əfsanələrə görə, böyük tufan dünyanı su altında qoymuşdu.
- Səhrada əsən tufan hər şeyi qumla örtmüşdü.
- Yellərə, tufanlara öyrəşmiş bağlar.
Göründüyü kimi, "tufan" sözü həm təbii fəlakətləri, həm də metaforik mənada, böyük bir dəyişiklik və ya çətinliyi təsvir etmək üçün işlədilə bilər. Məsələn, "həyatında böyük bir tufan yaşayıb" deyərkən insanın həyatında baş verən çətinliklərdən danışırıq.