Tullanmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "sıçramaq, hoppanmaq, atılmaq, atılıb-düşmək" kimi təsvir edilməkdən daha geniş və çoxcəhətlidir. Lüğətlərdəki qısa izah, fəaliyyətin dinamikasını tam əks etdirmir. Əslində "tullanmaq" fəaliyyətin sürətini, gücünü və hətta bəzən qəfilliyini vurğulayan bir sözdür. Sıçramaq və hoppanmaq daha yumşaq, nəzarətli hərəkətləri əks etdirir. Tullanmaq isə daha güclü, impulsiv bir hərəkəti, yerdən qopmanı və havada bir müddət qalmağı ifadə edir. Atılmaq və atılıb-düşmək isə xarici bir qüvvənin təsirinə məruz qalaraq hərəkət etməyi bildirir, halbuki tullanmaq hərəkətin öz subyektinin təşəbbüsü ilə baş verməsini vurğulayır.
"Tullanmaq" sözünün mənşəyini də araşdıraq. Türk dillərindəki kökü "tul-", "tulğamaq" kimi formalarda rast gəlinir və "qalxmaq", "yüksəlmək", "uzanmaq" mənalarını ehtiva edir. Bu da "tullanmaq" fəaliyyətinin əsas xüsusiyyətini - yüksəlməni aydın şəkildə göstərir. Sözün mənasının təkamülü zamanı bu yüksəlmə hərəkəti sıçrayış, hoppanış və ya qəfil atılma kimi müxtəlif formalar almışdır.
Cümlə içində istifadəsinə baxaq: "At qəflətən tullandı", "Sənin həyəcanından ürəyim tullandı", "Çəpər üzərindən tullanıb keçdi", "Şadlıqdan hərəkətləri tullanırdı". Birinci cümlədə atın ani və güclü hərəkəti, ikincidə ürəyin sürətli və güclü döyünməsi, üçüncüdə maneəni aşmaq üçün edilən sürətli və güclü hərəkət, dördüncüdə isə şadlıq hissinin bədənə təsiri nəticəsində əzələlərin nəzarətsiz hərəkətləri ifadə olunur. Göründüyü kimi, "tullanmaq" sözü həm canlı, həm də cansız varlıqlara, həm fiziki, həm də emosional hərəkətlərə tətbiq oluna bilir və hər bir halda hərəkətin sürətini, gücünü və qəflətini vurğulayır.
Yekun olaraq, "tullanmaq" felini sadəcə sinonimlərlə izah etmək onun zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. Onun mənşəyi, mənası və cümlə içində istifadəsi hərəkətin qəfilliyini, gücünü və yüksəlmə elementini əsas götürərək daha geniş və dəqiq şəkildə təhlil edilməlidir.