Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "tuşqullanmaq" sözü ümumiyyətlə "tuşlanmaq"ın sinonimi kimi göstərilir, lakin bu, mənanın tam dəqiqliyini əks etdirmir. "Tuşlanmaq" daha çox fiziki təmas, bir şeyə toxunma mənasını verir. "Tuşqullanmaq" isə daha güclü, daha qəfil və hətta təcavüzkar bir təmas ifadə edir. Bu, sürətli, qəfil bir hərəkətlə bir şeyə çırpılmaq, dəymək, vurmaq mənasını verir. Hərəkət obyektin ağırlığı və sürəti ilə də əlaqəlidir. Yəni yüngül bir şeyin toxunması deyil, daha çox ağır bir şeyin güclü bir təzyiqlə dəyməsi, üstünə düşməsi kimi təsəvvür edilməlidir.
Lüğətlərdəki sadə "tuşlanmaq" sinonimi, "tuşqullanmaq"ın ifadə etdiyi qəfillik, güc və təzyiqi tam əks etdirmir. Misal olaraq verilən cümlədə ("Oğulun enli kürəklərinə tuşqullanan tapançanı...") tapançanın ağırlığı və qəfil dəyməsinin gücü vurğulanır. Sadəcə "toxunmaq" deyil, "güclü bir şəkildə dəymək", "çırpılmaq" kimi tərcümə daha uyğun olardı.
Sözün etimologiyasına dair dəqiq məlumat yoxdur, lakin "tuş-" kökündən və "-qullanmaq" əlavəsindən əmələ gəldiyi ehtimal edilir. "-qullanmaq" əlavəsi hərəkətin intensivliyini, gücünü ifadə edir. Beləliklə, sözün mənası "güclü şəkildə tuş olmaq", "qəfil bir şəkildə dəymək" kimi təfsir edilə bilər.
Fərqli cümlələrdə istifadəsinə nümunələr:
- Dəniz dalğaları qayalara tuşqullanırdı.
- Qapı qəflətən açıldı və mənə tuşqullandı.
- Ağır yük başıma tuşqullanacaqdı.
Bu cümlələrdə "tuşqullanmaq" sözü hərəkətin sürətini, qəflətini və gücünü vurğulayır. "Tuşlanmaq"dan fərqli olaraq, "tuşqullanmaq" daha çox təsirli və dramatik bir təsvir yaradır.