Türkəsayaq sözü Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində sadəlövh, safdil, təcrübəsiz, biclik bilməyən, dünyagörməz kimi izah olunur. Lakin bu izahı biraz daha genişləndirmək və nüanslarını ortaya qoymaq mümkündür.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "türkə" və "sayaq" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini görərik. "Türkə" sözü "təmiz", "saf", "sadə" mənalarında işlənərək, kökü "türk" sözündən törəmiş ola bilər. "Sayaq" isə "yanaq", "üz" mənalarında istifadə olunur və bəzən "təmizüzlü" kimi başa düşülə bilər. Beləliklə, "türkəsayaq" sözü ümumi mənada "təmizüzlü, saf, sadəlövh" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdə “avam” mənasında işlənməsi isə bu şəxsin cəmiyyətin müəyyən təbəqəsinə, xüsusilə də təhsil və təcrübə baxımından zəif olan qrupa aid edilməsi ilə əlaqədardır.
Lakin "türkəsayaq" sözü sadəcə mənfi bir keyfiyyət ifadə etmir. Bəzən bu söz, təcrübəsizliyinə baxmayaraq, düzlük və səmimiyyətini vurğulayan bir ifadə kimi də işlənə bilər. Məsələn, "Türkəsayaq bir gənc olmasına baxmayaraq, fikirlərini açıq və dürüst ifadə edirdi" cümləsində "türkəsayaq" sözü, gəncin təcrübəsizliyini tənqid etmək əvəzinə, onun səmimiyyətini önə çəkir.
Sözün işlənməsinə dair nümunələr:
- O, hələ də türkəsayaq bir uşaqdır, dünyanın bədxahlığını bilmir.
- Türkəsayaq qoca öz hekayələrini maraqla dinləyirdi.
- Onun türkəsayaqlığı bəzən onu çətinliyə salırdı.
- Türkəsayaq olsa da, ürəyi təmiz idi.
Yekun olaraq, "türkəsayaq" sözü sadəlövh, safdil, təcrübəsiz və dünyagörməz mənalarını ifadə edir. Lakin kontekstdən asılı olaraq, bu söz həm mənfi, həm də müsbət bir mənada işlənə bilər. Mənfi mənada sadəlövhlüyü, təcrübəsizliyi, aldadılmağa meylliliyi ifadə edirsə, müsbət mənada isə sözün təmizqəlbliliyi, səmimiyyəti, dürüstlüyü ifadə etməsi nəzərdə tutulur. Sözün əsl mənasını anlamaq üçün cümlədəki yerini və kontekstini nəzərə almaq lazımdır.