Urbanizasiya [lat. urbanus – şəhərə aid olan] termini, əsasən, ölkənin və ya regionun sosial-iqtisadi inkişafı ilə əlaqədar olaraq şəhər əhalisinin sayının artması və şəhərlərin əhəmiyyətinin genişlənməsi prosesini ifadə edir. Bu proses sadəcə əhali sıxlığının artması ilə məhdudlaşmır; əksinə, daha mürəkkəb bir sosial, iqtisadi və mədəni transformasiyanı əhatə edir.
Urbanizasiya prosesi zamanı kənd əhalisinin şəhərə köçməsi müşahidə olunur ki, bu da əhalinin coğrafi paylanmasında əsaslı dəyişikliklərə səbəb olur. Həmçinin, şəhər ərazilərinin genişlənməsi, infrastrukturun inkişafı (nəqliyyat, kommunikasiya, enerji təminatı və s.), yeni sənaye müəssisələrinin yaradılması, mədəniyyət və təhsil ocaqlarının artması kimi hadisələr urbanizasiyanın əsas təzahürləridir. Bu dəyişikliklər, öz növbəsində, şəhərlərin sosial strukturunda, ictimai həyatında, mədəniyyətində və hətta psixoloji mühitində dəyişikliklərə gətirib çıxarır.
Urbanizasiya prosesi müsbət və mənfi nəticələrə malikdir. Müsbət cəhətləri arasında iqtisadi inkişafın sürətlənməsi, məhsuldarlığın artması, texnologiyanın tətbiqi imkanlarının genişlənməsi, təhsil və səhiyyə xidmətlərinin əlçatanlığının yüksəlməsi göstərmək olar. Lakin, həm də mənfi nəticələr müşahidə olunur: ətraf mühitin çirklənməsi, sosial bərabərsizliyin artması, mənzil çatışmazlığı, işsizlik, cinayətkarlığın yüksəlməsi və s. Ona görə də, urbanizasiya prosesi planlı və idarə olunan şəkildə həyata keçirilməli, yaranan problemlərin həlli üçün effektiv tədbirlər görülməlidir.
Cümlədə nümunələr:
- Azərbaycanın sürətli urbanizasiyası əhalinin həyat tərzini köklü şəkildə dəyişdirib.
- Urbanizasiyanın mənfi nəticələrini aradan qaldırmaq üçün müxtəlif sosial proqramlar həyata keçirilir.
- Dünya miqyasında gedən urbanizasiya prosesi qlobal istiləşməyə də təsir edir.
- Sənaye inqilabından sonra urbanizasiya sürətləndi.