Utopik (sif.) [yun. utopia – "yox yer"] 1. Fəlsəfi mənada: Utopiya (ideal, əlçatmaz cəmiyyət) konsepsiyasına əsaslanan; idealist, gerçəklikdən uzaq, həyata keçirilməsi mümkün olmayan, xəyali xarakter daşıyan. Bu mənada "utopik" sözü əsasən sosial, siyasi və iqtisadi sistemlərə, həmçinin ideologiyalara tətbiq olunur. Məsələn, "utopik sosializm" ifadəsi təcrübədə gerçəkləşməsi mümkün olmayan, tamamilə idealist bir sosial quruluşu təsvir edir. Utopik ideyalar çox vaxt cəmiyyətin mövcud quruluşunu və sosial problemlərini nəzərə almadan mükəmməl bir gələcək vəziyyəti təsəvvür edir.
2. Geniş mənada: Həyata keçirilməsi çətin və ya mümkün olmayan, əsassız, ədalətsiz və ya gerçəkliyi əks etdirməyən xəyalı planlar və ya ideyalar üçün işlədilir. Bu mənada "utopik" sözü bir az pejorativ (mənfi rəngli) konnotasiya daşıya bilər, çünki real mümkünlüyü olmayan planların təqdim edilməsini tənqid edir. Məsələn, "utopik arzular", "utopik planlar" ifadələri həddindən artıq optimist və həyata keçirilməsi qeyri-mümkün olan arzuları və planları ifadə edir.
Etimalogiyası: Sözün mənşəyi qədim yunan dilindən gəlir. Thomas More'un məşhur "Utopia" əsərində istifadə edilən "utopia" sözü, yunanca "ou" (yox) və "topos" (yer) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib və "yox yer" mənasını verir. Bu, əslində, əlçatmaz, ideal bir cəmiyyəti təsvir etmək üçün bir ironiya kimi istifadə edilib.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Onun utopik ideyaları real həyatda tətbiq oluna bilməzdi.
- Utopik sosialistlər sınıf mübarizəsinin aradan qaldırılmasına inanırdılar.
- Bu, sadəcə utopik bir xəyal idi.
- O, utopik bir dünya qurmaq xəyalını qurmuşdu.