izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Ürkə sözü Azərbaycan dilində ikiyaşar at balası mənasını verir. Lüğətlərdəki bu qısa izah, sözün daha geniş məna çalarlarını əhatə etmir. Əslində, "ürkə" sözü, yaşa bağlı olaraq daha çox iki illik at balası üçün istifadə olunsa da, bəzən daha gənc, bir yaşlı və ya hətta üç yaşlı at balaları üçün də işlənə bilər. Bu yaş aralığı atın inkişaf mərhələsi və fiziki görünüşünə əsasən müəyyənləşdirilir. Belə ki, at balalarının fiziki inkişaf sürəti cinsindən və bəslənməsindən asılı olaraq dəyişə bilər.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "ürkə"nin kökü türk dillərindəki "ürk-" felindən gəldiyi ehtimal olunur. Bu fəlin əsas mənası "qorxmaq", "çəkinmək"dir. Ancaq "ürkə" sözündə bu məna birbaşa əks olunmur. Ehtimal ki, gənc və zəif at balalarının həssaslığı, asanlıqla qorxub çəkinməsi ilə əlaqədar olaraq bu ad verilmişdir. Yəni, adın mənşəyi at balasının təbii xüsusiyyətləri ilə bağlı ola bilər.

Cümlə içərisində "ürkə" sözü adətən at balalarının təsvirində istifadə olunur. Misal üçün: "Çölün ortasında bir neçə ürkə otlayırdı.", "Kəndlilər öz ürkələrini qış üçün hazırlayırdılar." kimi cümlələrdə sözün əsas mənası - ikiyaşar at balası - özünü göstərir. Lakin, bəzi dialektlərdə və ya məcazi mənada, başqa yaşlarda olan at balaları üçün də "ürkə" sözü işlənə bilər. Bununla yanaşı, "ürkə" sözünün ədəbiyyatda da istifadəsinə rast gəlmək mümkündür. İ. Əfəndiyevin misalında olduğu kimi, "ürkə" sözü həm də şəxsin öz at balası ilə olan bağlılığını, ona olan məhəbbətini ifadə etmək üçün istifadə oluna bilər.

Nəticə etibarilə, "ürkə" sözünün mənasını sadəcə "ikiyaşar at balası" kimi qəbul etmək qısaldılmış bir izahdır. Daha dəqiq və əhatəli tərif, yaşa bağlı olaraq müəyyən bir çeviklik intervalını əhatə edərək, sözün etimologiyasından və müxtəlif istifadə hallarından irəli gələrək verilməlidir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz