Ürəyibərk sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir sifətdir və əsasən başqasının əzab-əziyyətinə, dərdinə, kədər və müşkülünə biganə qalan, onlara qarşı acıma və rəhm hissi duymayan insanları ifadə edir. "Ürək" sözünün "qəlbi", "duyğu mərkəzi" mənasını nəzərə alsaq, "ürəyibərk" ifadəsinin mənası daha aydın olur: qəlbi bərk, sərt, daşlaşmış, hissiz bir insan.
Lüğətlərdə sadəcə "sərtürəkli, daşürəkli, zalım, qəddar" kimi sinonimlər verilsə də, "ürəyibərk"in əhatə etdiyi məna daha çox mənəvi amili özündə əks etdirir. Zalım və qəddarlıq hərəkətlə ifadə olunur, halbuki ürəyibərklik daha çox hisslərin olmaması, duyğusuzluqla bağlıdır. Ürəyibərk insan hərəkətləri ilə zalım və ya qəddar ola bilər, lakin bunun əsas səbəbi onun hisslərinin, xüsusilə rəhm və mərhəmət hissinin olmamasıdır. O, başqalarının əzabına laqeyd qalır, onların acılarına biganədir.
Ürəyibərk sözünün mənşəyi qədim türk dillərindən gəlməklə, "ürək" və "bərk" sözlərinin birləşməsindən yaranıb. "Bərk" sözü bu kontekstdə "sərt", "daş kimi", "hissiz" mənalarını verir. Beləliklə, "ürəyibərk" sözü həm leksik, həm də fonetik baxımdan aydın və anlaşıqlıdır.
Cümlə içində istifadəsi nümunələri:
- O, ürəyibərk bir insan idi, yoxsulların əzabına biganə qalırdı. (Burada ürəyibərklik yoxsullara qarşı laqeydlik və rəhmsizlik ifadə edir)
- Ürəyibərk rəhbər işçilərinə qarşı sərt və qəddar davranırdı. (Burada ürəyibərklik sərt və qəddar idarəçilik üslubunu ifadə edir)
- Həmin hadisəyə ürəyibərk şahid oldu, heç bir kömək etmədi. (Burada ürəyibərklik hadisəyə qarşı biganəlik və köməksizlik ifadə edir)
Ümumiyyətlə, "ürəyibərk" sözü insanın mənfi bir xüsusiyyətini, başqalarının acılarına qarşı duyğusuzluğunu və laqeydliyini ifadə edən güclü bir ifadədir. Bu sözün mənasını daha yaxşı anlamaq üçün ətrafdakı sözləri və cümlənin ümumi kontekstini nəzərə almaq lazımdır.