Ütülmüş sözü Azərbaycan dilində fəal olaraq işlənən bir sifətdir. Lüğətlərdə sadəcə "tükləri yandırılıb təmizlənmiş" kimi tərif olunmasına baxmayaraq, mənası daha geniş və kontekstə bağlıdır.
Əsas mənası, quşların (toyğun, hindtoyuğu və s.) və ya digər heyvanların tüklərinin alovla yandırılaraq təmizlənməsi prosesindən sonra aldığı haldır. Bu proses həm də heyvanın dərisinin daha səliqəli və istifadəyə hazır hala gətirilməsini nəzərdə tutur. Beləliklə, "ütülmüş" sifəti həm fiziki bir prosesi, həm də bunun nəticəsini əks etdirir.
Ancaq sözün mənası yalnız bu ilə məhdudlaşmır. Məsələn, "ütülmüş toyuq" ifadəsi sadəcə tükləri yandırılmış toyuğu deyil, eyni zamanda bişirməyə hazır və ya artıq bişirilmiş toyuğu da bildirə bilər. Bu, kontekstdən asılıdır. Ədəbiyyat nümunəsində verilən cümlədə ("[Xuduş] əlinə də bir ütülmüş toyuq götürmüşdü. Ə.Sadıq") "ütülmüş toyuq" ifadəsi yəqin ki, hazırlanmış və yeyilməyə hazır olan toyuğu ifadə edir.
Etimalogiyasına gəldikdə isə, "ütülmüş" sözü "ütüləmək" fellə bağlıdır. "Ütüləmək" felinin əsas mənası paltarları, parça məmulatlarını ütü ilə hamarlamaqdır. Ancaq buradakı "ütüləmək" metaforik mənada işlənir. Alovun təsiri ilə tüklərin "hamarlanması", yandırılması, üzərindən təmizlənməsi "ütü ilə hamarlamaq" hərəkətinə bənzədilir. Bu da sözün mənasının genişlənməsinə səbəb olur.
Qısacası, "ütülmüş" sözü sadəcə bir fiziki prosesi deyil, həm də hazırlıq, təmizlik və yeyilməyə hazır olmaq kimi mənaları da özündə əks etdirə bilən çoxmənalı bir sifətdir. Sözün tam mənasının aydın olması isə cümlənin kontekstindən asılıdır.