Vaciblik (ərəb. واجب - vacib - zəruri, məcburi olan) anlayışı bir işin, hadisənin və ya vəziyyətin yerinə yetirilməsinin, baş verməsinin və ya mövcud olmasının zəruriliyi, məcburiliyi, yəni əhəmiyyəti və qətiyyən təxirəsalınmazlığı deməkdir. Bu, sadəcə "lazımlıq"dan daha geniş bir məfhumdur, çünki "lazımlıq" bəzən istəkli, tövsiyəedici bir xarakter daşıyarkən, "vaciblik" qəti bir zərurəti, məcburiliyi əks etdirir. Vacib olan bir işin yerinə yetirilməməsi müəyyən mənfi nəticələrə səbəb ola bilər.
Vaciblik anlayışı müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilər. Məsələn, hüquqi kontekstdə vaciblik, qanun və qaydaların yerinə yetirilməsi ilə bağlıdır. Əxlaqi kontekstdə isə vaciblik, etik davranış prinsiplərinə riayət etməklə bağlıdır. Elmi kontekstdə bir tədqiqatın vacibliyi onun nəticələrinin əhəmiyyəti və cəmiyyət üçün faydası ilə ölçülür. Gündəlik həyatda isə vaciblik, bir işin prioritet və zəruriliyini göstərir.
Misallar:
- “Təhlükəsizlik qaydalarına riayət etmək vacibdir.” (Hüquqi və əxlaqi kontekst)
- “Bu təcrübənin uğurlu olması layihənin vacibliyini sübut edəcək.” (Elmi kontekst)
- “Səhər yeməyini yemək sağlamlıq üçün vacibdir.” (Gündəlik həyat)
- “Konfransda iştirak etmək olduqca vacibdir.” (İş konteksti)
Xəlil Rzanın “Hara qaçırsan, dayan!” əsərinin qaldırdığı problemin vacibliyi, əsərin aktualliyini və cəmiyyət üçün əhəmiyyətini vurğulayır. Bu, əsərin müəyyən sosial problemlərə işıq tutduğunu və həmin problemlərin həllinin zəruriliyini göstərir.