Vara-vara sözü Azərbaycan dilində zərf kimi işlənir və "getdikcə", "get-gedə", "daha çox", "artıq artıq" mənalarını verir. Lüğətlərdə əsasən "getdikcə" mənası ilə izah olunsa da, daha geniş bir məna spektrini əhatə edir. Sözün əsas mənası bir prosesin tədricən, mərhələ-mərhələ baş verməsini, artmasını və ya azalmasını ifadə edir. Bu artma və ya azalma hər zaman müsbət mənada deyil, mənfi mənalarda da (məsələn, pisləşmə, zəifləmə) işlədilə bilər.
Etimoloji baxımdan "vara-vara" sözü, "vara" kökünün təkrarlanması ilə əmələ gəlmiş bir birləşmədir. "Vara" sözünün kökü müəyyən deyildir, ancaq türk dillərindəki "varmaq", "artmaq", "çoxalmaq" kimi fellərlə əlaqələndirilə bilər. Bəzi tədqiqatçılar onu "var" felinin köhnəlmiş bir forması ilə əlaqələndirsələr də, bu fikri dəqiq sübut etmək çətindir. Daha əsaslı ehtimal, "vara" sözünün hərəkət və ya prosesin davam etməsini və artmasını bildirən, əsasən şifahi dilə məxsus bir köhnə söz olmasıdır.
Q.Zakir misalında ("Vara-vara oldun zalim, bimürvət; Əzəldən yox idi bu güman sənə") "vara-vara" sözü, zalimliyinin tədricən, mərhələ-mərhələ artdığını, getdikcə daha zalim və bimürvət olduğunu ifadə edir. Burada "vara-vara" sözü, bir prosesin mənfi istiqamətdə inkişaf etməsini göstərir.
Başqa nümunələr:
- Günəş vara-vara batdı. (Günəş tədricən batdı)
- Xəstəliyi vara-vara ağırlaşdı. (Xəstəlik getdikcə ağırlaşdı)
- Vara-vara səsini itirirdi. (Getdikcə səsini itirirdi)
- Vara-vara soyuq olur. (Getdikcə soyuq olur)
Beləliklə, "vara-vara" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq "getdikcə", "tədricən", "daha çox", "artıq artıq" kimi dəyişə bilir və həm müsbət, həm də mənfi mənalarda işlənə bilər. Sözün kökü dəqiq müəyyən edilməsə də, türk dillərindəki oxşar mənalı sözlərlə əlaqələndirilə bilər və əsasən şifahi dilə aid tarixi bir izahı vardır.