Mətanətli sifəti, əsasən bir insanın xarakterini və davranışını təsvir edən, daxili gücü, möhkəm iradəsi və sarsılmazlığı ifadə edən bir söz olaraq Azərbaycan dilində işlənir. Lüğətlərdə sadəcə "mətanəti olan, möhkəm iradəli" kimi qısaca izah olunsa da, bu sözün mənası daha çox qatlara malikdir və müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar əldə edir.
Mətanətli insan həm fiziki, həm də mənəvi çətinliklər qarşısında sarsılmaz qalır. O, maneələrlə qarşılaşdıqda təslim olmur, əksinə, dözümlülük, səbr və inadkarlıq göstərir. "Dözümlü", "davamlı", "mətin" kimi sinonimlərlə ifadə olunan xüsusiyyətlər, mətanətli insanın əsas xarakteristikalarıdır. Lakin bu söz sadəcə fiziki gücü deyil, daha çox daxili ruhi möhkəmliyi, əzmkarlığı ifadə edir. Məsələn, ağır xəstəliklə mübarizə aparan və ümidini itirməyən bir insan da mətanətli adlandırıla bilər.
Mətanətli sözünün etimologiyasına nəzər salsaq, "mətanət" kökündən törədiyini görərik. "Mətanət" sözü ərəb mənşəli olub, "qüvvət, möhkəmlik, güc" mənalarını verir. Beləliklə, "mətanətli" sözü də bu kökdən qaynaqlanaraq, özündə güc, möhkəmlik, sarsılmazlıq mənalarını birləşdirir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- O, çətinliklər qarşısında mətanətli duruş sergilədi.
- Mətanətli bir insan hər zaman çətinliklərin öhdəsindən gələ bilir.
- Tarix mətanətli qəhrəmanlarla doludur.
- Bu gözəl, mətanətli, vüqarlı və qəhrəmanlara məxsus xüsusiyyətlər əsrlər boyu yaşayacaq.
Qeyd etmək lazımdır ki, "mətanətli" sözü bəzən "cəsur", "igid" kimi sözlərlə sinonim kimi istifadə olunsa da, aralarında incə bir fərq var. Cəsurluq daha çox fiziki cəsarəti, risk almağı əks etdirir, mətanət isə daha çox daxili gücü, ruhi möhkəmliyi ifadə edir. Mətanətli insan cəsur da ola bilər, amma cəsur insan həmişə mətanətli olmaya bilər.