Mürəbbiyə sözü ərəb mənşəlidir və qədim Azərbaycan dilində "qadın tərbiyəçi, müəllimə" mənasında işlənmişdir. Müasir Azərbaycan dilində istifadə tezliyi az olsa da, tarixi mətnlərdə və ədəbiyyatda rast gəlinir. Sözün kökü olan "rəbb" "bəy, ağa, sahibi" mənalarını verir və "tərbiyə etmək", "baxmaq" mənalarında işlənən törəmələri vardır. Beləliklə, "mürəbbiyə" sözü əslində "tərbiyə edən qadın", "tərbiyəçisi olan qadın" kimi də izah edilə bilər. Bu, sadəcə bir müəllimədən fərqli olaraq, tərbiyənin daha geniş mənada – əxlaqi, sosial və intellektual inkişafı əhatə etdiyini göstərir.
Tarixi mətnlərdə "mürəbbiyə" sözü tez-tez zadəgan ailələrində uşaqların tərbiyəsi ilə məşğul olan, onlara dərs deyən, əxlaq tərbiyəsi verən, həm də onların həyatına müdaxilə edən, yaxud onlara himayə edən qadınlar üçün işlənir. Misal üçün, verilən mətn parçasında Rzaqulu xanın səfərində onunla birgə olan "mürəbbiyəsi" adlı Mariya xanımın sadəcə dərs deyən bir müəllimə deyil, xanın ətrafında olan, səfərə qatılan və yəqin ki, xanın ailəsinə və ya özünə yaxın bir şəxs olduğu ehtimal olunur.
Müasir dil ədəbiyyatında bu sözün istifadəsi məhduddur və əsasən tarixi konteksdə, köhnə metnləri tərcümə edərkən və ya tarixi hadisələri təsvir edərkən rast gəlinir. Ancaq sözün mənası və tarixi konteksti nəzərə alınmaqla, "müəllimə", "tərbiyəçi", "həmyer", "şəxsi müəllimə" kimi sinonimlər mətnə əsasən seçilə bilər.
Qısacası, "mürəbbiyə" sözü sadəcə "müəllimə" deyil, əsasən tarixi kontekstdə uşağın həm əxlaqi, həm də intellektual inkişafında əhəmiyyətli rol oynayın bir qadını ifadə edir. Bu sözün istifadə sahəsi məhduddur və ən çox tarixi mətnlərdə rast gəlinir.