Nəcat sözü Azərbaycan dilində köhnə fars sözü olan "نجات" (necat) sözündən götürülmüşdür. Etimalogiyası aydın olsa da, müasir Azərbaycan dilindəki istifadəsi bir qədər dəqiqləşdirilməyi tələb edir. Klassik ədəbiyyatda geniş istifadə olunan "nəcat" sözü əsasən "xilas olma", "qurtuluş", "xilas", "imanla əlaqədar xilas" mənalarında işlənir. Bu, sadəcə fiziki təhlükədən qurtulmanı deyil, həm də ruhani, mənəvi təhlükə və ya bəladan azadlığı ifadə edə bilər.
Füzuli misalında ("Ey mənşəyi-cövhəri-həyatım; Xoşnudluğundadır mənim nəcatım!") "nəcat" sözü sevgiliyə olan məhəbbətin, onun razılığının şəxsi həyat və rifah üçün zəruri olduğunu bildirir. Bu misalda "nəcat" daha çox mənəvi bir qurtuluş, xoşbəxtlik və əmin-amanlıq vəziyyətinə nail olma kimi anlaşılır.
Müasir Azərbaycan dilində isə "nəcat" sözü daha az işlənir və əsasən yüksək üslublu əsərlərdə və ya dini kontekstlərdə rast gəlinir. "Xilas olma", "qurtuluş" kimi sinonim sözlər daha çox işlədilir. Ancaq "nəcat" sözünün "xilas olma"dan fərqləndirən xüsusiyyəti, onun daha çox "bəladan qurtulma" mənasında istifadə olunması və bu bəlanın təkcə fiziki deyil, həm də mənəvi ola bilməsidir. Məsələn, "həyatında çətinliklər yaşayan insanın nəcat tapması" deyərkən, onun yalnız fiziki olaraq çətinlikdən qurtulması deyil, həm də mənəvi rahatlıq tapması, ruhen sakitləşməsi nəzərdə tutulur.
Qeyd etmək lazımdır ki, "özlərinin əsarət zəncirini qırıb, özlə..." cümləsindəki kontekst "nəcat" sözünün mənasına tam uyğun gəlmir. Bu cümlədə "azadlıq", "mübarizənin uğuru" kimi mənalar daha uyğun gəlir. "Nəcat" sözü burada daha çox yüksək ədəbi üsluba uyğunlaşdırmaq üçün istifadə edilə bilərdi, lakin "azadlıq", "xilas" kimi sözlər daha dəqiq və aydın olardı.