Nəçi sözü Azərbaycan dilində əvəz mənasında işlənən bir sözdür. Lüğətlərdəki sadə "əvəz" izahı, sözün zəngin istifadə sahəsini tam əks etdirmir. Nəçi, əslində, konkret bir şeyin, birinin peşəsinin, məşğuliyyətinin və ya sənətinin soruşulması üçün istifadə olunan, dialoqda daha çox işlədilən bir sual əvəzedicisidir. Sadəcə "kim?", "nə?" kimi sualların yerinə işlənmir, həm də kontekstdən asılı olaraq suala xüsusi bir incəlik, hətta bəzən məzəli bir ton verir.
Sözün etimologiyası haqqında dəqiq məlumat yoxdur, lakin ehtimal ki, türk dillərindəki köhnə bir kökdən törəmişdir. "Nə" sual əvəzçisi ilə əlaqəsi ola bilər. Lakin "nə"dən fərqli olaraq, "nəçi" daha çox peşə, sənət, məşğuliyyət soruşmaq üçün işlənir. "Nə işləyirsən?" sualının daha qeyri-rəsmi, daha ünsiyyətli bir variantıdır. Bəzən ünsiyyət tərzinə görə "nə işləyirsən?" sualından daha yaxın və dostcasına səslənir.
Misallar:
– Qonşumuzun oğlu nəçi? – O, həkimdir.
– Bu maşını nəçi düzəldib? – Əl işidir, özü düzəldib.
– Nəçi oxuyursan? – Tarix oxuyuram.
Gördüyümüz kimi, "nəçi" sözü fərqli kontekstlərdə müxtəlif mənalarda işlənə bilir. Sualın məqsədi obyektin və ya şəxsin fəaliyyətini, peşəsini və ya sənətini öyrənməkdir. Yuxarıdakı misallarda olduğu kimi, həm peşəni, həm də fəaliyyəti əhatə edir. Ona görə də "əvəz" sözü ilə mənasını tam izah etmək kifayət etmir.
Ümumiyyətlə, "nəçi" sözü, Azərbaycan dilinin zənginliyini və ifadə imkanlarının genişliyini göstərən, ünsiyyət dilinə xas olan, canlı və rəngarəng bir sözdür. Onun işlənmə sahəsi əsasən qeyri-rəsmi ünsiyyətə məhduddur. Rəsmi yazılarda nadir hallarda rast gəlinir.