Nicat sözü ərəb mənşəlidir (نجاة - nacat). Azərbaycan dilində "qurtuluş", "xilas", "azadlıq" mənalarında işlənir. Lüğətlərdə sadəcə "qurtuluş, xilas; xilas olma, azad olma, qurtulma" kimi qısa bir izah verilmişdir, lakin bu sözün məna çalarlarını daha geniş şəkildə izah etmək mümkündür.
Nicat, sadəcə fiziki təhlükədən qurtuluş deyil, həm də bəlalardan, çətinliklərdən, əziyyətlərdən, mənəvi sıxıntılardan, bədbəxtlikdən xilas olmağı ifadə edir. Məsələn, "mənəvi nicat tapmaq", "ruhi nicat", "vətən nicatı uğrunda mübarizə" ifadələrində bu geniş məna daha aydın görünür. Bu cür hallarda, nicat sadəcə bir hadisənin sonu deyil, daha çox bir vəziyyətin dəyişməsi, yeni bir həyat mərhələsinə keçid deməkdir.
Sözün işlənməsinə dair nümunələr:
- Fiziki nicat: "Yanğından nicatla qurtardı." (Fiziki təhlükədən xilas olma)
- Mənəvi nicat: "Uzun illər sonra mənəvi nicat tapdı." (Ruhi sarsıntıdan, mənəvi sıxıntıdan azad olma)
- Milli nicat: "Milli nicatımız üçün mübarizə aparırıq." (Xalqın, millətin bəladan, təhlükədən xilas olması)
- Cəmiyyət nicatı: "Cəmiyyətin nicatı üçün çalışmalıyıq." (Cəmiyyətin yaxşılaşması, inkişafı, problemlərdən azad olması)
Mirzə Rza məsəlindəki "Mən balalarımın nicatından daha əvvəl İranın nicatına ümid edib..." ifadəsində nicat, həm övladlarının fiziki sağlamlığı və rifahı, həm də İranın siyasi, sosial və ya iqtisadi çətinliklərdən qurtuluşunu ifadə edir. Beləliklə, sözün kontekstə bağlı olaraq müxtəlif məna çalarları daşıdığı aydın olur.
Ümumi olaraq, nicat sözü müsbət bir emosiyanı ifadə edir və ümid, rahatlıq, təhlükəsizlik hissləri ilə əlaqələndirilir.