Nisbi sifəti, əsasən müqayisə və qiyas əməliyyatına əsaslanan münasibətləri ifadə edir. Başqa sözlə, bir şeyin xüsusiyyətinin və ya kəmiyyətinin müəyyənləşdirilməsi, tamamilə öz-özlüyündə deyil, başqa bir şeylə müqayisə edilməsi ilə bağlıdır. Bu müqayisə, müxtəlif şəraitlər, vəziyyətlər, ölçülər və ya obyektlər ilə aparıla bilər.
Nisbi xarakter daşıyan bir şeyin dəyəri, ölçüsü və ya keyfiyyəti sabit deyil, kontekstdən və müqayisə edilən obyektdən asılıdır. Məsələn, "nisbi sürət" deyəndə, bir obyektin digər bir obyektə nisbətən sürətini nəzərdə tuturuq. "Nisbi temperatur" isə müəyyən bir nöqtəyə nisbətən temperaturun göstəricisini bildirir. Burada "nisbi" sözü hər iki halda da, ölçülən kəmiyyətin mütləq deyil, müqayisəli olduğunu vurğulayır.
Lüğətdəki qısa izahdan fərqli olaraq, "nisbi"nin mənası daha geniş spektrdə yer tutur. O, yalnız kəmiyyətlərə deyil, keyfiyyətlərə də aid edilə bilər. Məsələn, "nisbi ədalət" ifadəsi, mütləq ədalət deyil, müəyyən bir kontekstdə qəbul edilən ədalət anlayışını ifadə edir. Bu halda ədalət anlayışı subyektivdir və müxtəlif şəraitdə fərqli şəkildə təfsir edilə bilər. Beləliklə, "nisbi" sözü subyektivliyi, kontekstdən asılılığı və müqayisəlilik prinsipinə əsaslanan münasibətləri ifadə edir.
Etimoloji baxımdan, "nisbi" sözü "nisbət" sözündən törəmişdir. "Nisbət" isə ərəb mənşəli olup, iki və ya daha çox şey arasındakı əlaqəni, münasibəti bildirir. Beləliklə, "nisbi" sözünün kökü də bu əlaqə və münasibətlərin müqayisəyə əsaslanmasına işarə edir.
Cümlə içində nümunələr:
- Onun uğurları nisbi idi, çünki daha çox əmək sərf edən başqaları daha az uğur qazanmışdılar.
- Nisbi yoxsulluq, bir ölkənin orta gəlirinə görə yoxsulluğun müəyyənləşdirilməsidir.
- Bu nəticələr yalnız nisbi bir qiymətləndirmədir, tam dəqiq deyil.
- Onun hündürlüyü nisbi olaraq qısadır, çünki ailəsindəki digər üzvləri ondan daha hündürdürlər.