Nökər sözü Azərbaycan dilində köhnə və geniş məna kəsb edən bir termindir. Əsasən, keçmişdə bir ağaya (sahibə) məxsus olaraq, onun ev işlərində, şəxsi tapşırıqlarının yerinə yetirilməsində çalışan, əsasən kişi olan ev xidmətçisini ifadə edir. Lüğətlərdəki "ev xidmətçisi (oğlan)" ifadəsi mənanın əsasını düzgün əks etdirir, lakin nökərin yerinə yetirdiyi vəzifələrin müxtəlifliyini tam əhatə etmir.
Nökərin vəzifələri ağanın sosial statusundan, var-dövlətindən və ehtiyaclarından asılı olaraq dəyişirdi. Sadəcə ev işləri ilə məşğul olmaqdan (məsələn, süfrə düzəltmək, otaqları təmizləmək, heyvanlara qulluq etmək) daha mürəkkəb tapşırıqlara, ağasının ticarət işlərində kömək etməkdən, məktub çatdırmaqdan tutmuş, hətta şəxsi mühafizəsini təmin etməyə qədər genişlənə bilərdi. Beləliklə, nökər sadəcə bir xidmətçi deyil, həm də ağanın etibar etdiyi, müəyyən səlahiyyətləri olan bir şəxs ola bilərdi.
Etimoloji baxımdan, "nökər" sözünün mənşəyi türk dillərindəki "nökər" kökünə dayanır. Bu kök, xidmət, qulluq, itaət mənalarını özündə əks etdirir. Sözün fonetik inkişafı və semantik dəyişiklikləri tarixi mətnlərin təhlili vasitəsilə daha ətraflı araşdırıla bilər.
Müxtəlif cümlələrdə "nökər" sözünün istifadəsi onun mənasını nüanslaşdırır. Məsələn, "Ağanın nökəri gəldi" cümləsində sadəcə xidmətçi mənası önə çıxarkən, "Tacirin nökəri onun bütün işlərində ona kömək edirdi" cümləsində nökərin daha məsul və etibarlı bir vəzifəni yerinə yetirdiyi vurğulanır. "Nökər kimi çalışdı" ifadəsi isə birinin çox çalışqan və sədaqətli olduğunu ifadə edir.
Qısacası, "nökər" sözü sadəcə bir ev xidmətçisi deyil, tarixi və sosial kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar və nüanslar daşıyan zəngin bir termindir. Onun tam mənasını anlamaq üçün sözün işləndiyi kontekstin dəqiq təhlili vacibdir.