Növləşdirilmə: "Növləşdirilmək" felindən törəmiş isimdir. Əsas mənası, müəyyən bir növə, kateqoriyaya və ya sinfə aid edilmə, təsnif edilmə, qruplaşdırılma prosesidir. Bu proses, həm canlılar aləmində (bioloji növləşdirmə), həm də cansız varlıqlar aləmində (məsələn, kimyəvi maddələr, məhsulların növləşdirilməsi) tətbiq oluna bilər. Növləşdirilmə, müəyyən xüsusiyyətlərə əsaslanaraq, obyektləri, hadisələri və ya anlayışları müəyyən qruplara bölmək prosesini əhatə edir. Bu xüsusiyyətlər morfoloji, genetik, funksional və ya digər keyfiyyətlər ola bilər.
Bioloji növləşdirilmə: Biologiyada növləşdirilmə, canlı orqanizmlərin genetik, morfoloji və fizioloji oxşarlıqlarına əsasən növlərə bölünməsini ifadə edir. Bu proses, təkamül nəzəriyyəsinin əsasını təşkil edir və yeni növlərin yaranması və mövcud növlərin təsnifatı ilə əlaqədardır. Müxtəlif taksonomiya üsullarından istifadə edilərək, canlılar aləmindəki müxtəliflik sistemli şəkildə təsvir edilir və təhlil olunur.
Qeyri-bioloji növləşdirilmə: Biologiyadan kənarda isə növləşdirilmə, müxtəlif obyektlərin, məhsulların və ya anlayışların müəyyən meyarlara əsasən qruplaşdırılması deməkdir. Məsələn, kitabxanalarda kitabların növləşdirilməsi, məhsul istehsalında məhsulların növləşdirilməsi, iqtisadiyyatda istehsal vasitələrinin növləşdirilməsi, sosial elmlərdə sosial qrupların növləşdirilməsi bunun misalını təşkil edir. Bu növləşdirilmələr müəyyən məqsədlərə xidmət edir – təsnifat, təhlil, idarəetmə və s.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Bitkilərin növləşdirilməsi botanikanın əsas məsələlərindən biridir.
- Müəssisədə məhsulların keyfiyyətinə görə növləşdirilməsi həyata keçirilir.
- Tələbələrin akademik göstəricilərinə əsasən növləşdirilməsi təhsilin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına kömək edəcəkdir.
- Yeni kəşf edilmiş mineralın növləşdirilməsi uzun müddət davam etdi.
Növləşdirilmə prosesi obyektiv və ya subyektiv meyarlara əsaslana bilər. Obyektiv meyarlar, ölçülə bilən və təsdiq oluna bilən xüsusiyyətlərə (məsələn, hündürlük, çəki, temperatur) əsaslanır, subyektiv meyarlar isə şəxsi rəylərə və qiymətləndirmələrə əsaslana bilər (məsələn, gözəllik, dad, qoxu). Növləşdirmənin düzgünlüyü istifadə olunan meyarların obyektivliyi və dəqiqliyindən asılıdır.