Oxşayış (ərəb. أَشْبَهَ - əşbəhə - oxşamaqdan) sözü Azərbaycan dilində "bənzərlik", "bənzəyiş", "oxşarlıq" mənalarında işlənən bir isimdir. Lüğətlərdə sadəcə "bənzəyiş, oxşarlıq, bənzərlik" kimi qısa izahlarla qarşılaşsaq da, mənasının daha geniş və çoxşaxəli olduğunu vurğulamaq vacibdir.
Oxşayış, iki və ya daha çox obyekt, hadisə və ya anlayış arasında zahiri və ya daxili əlamətlərdəki bənzərliyi, uyğunluğu, müəyyən dərəcədə eyniliyi ifadə edir. Bu bənzərlik tam olmaya da bilər, hətta qismən, səthi xarakter daşıya da bilər. Mühüm olan, müqayisə edilən varlıqlar arasında müəyyən oxşar cəhətlərin olmasıdır.
Zahiri oxşayış: Bu, obyektlərin görünüş, forma, rəng və s. kimi xarici əlamətlərindəki bənzərliyi ifadə edir. Məsələn, iki fərqli növ çiçəyin rəng və formaca oxşayışı zahiri oxşayışdır. Bununla yanaşı, müxtəlif növ heyvanlarda, məsələn, bəzi kəpənəklər və quşlarda rəngarənglikdəki oxşayış da zahiri oxşayışa aiddir.
Daxili oxşayış: Bu isə daha dərin, əsaslı bənzərliyi göstərir. Obyektlərin quruluşunda, funksiyalarında, mahiyyətindəki oxşarlıq daxili oxşayışı təşkil edir. Məsələn, iki müxtəlif mühərrikin iş prinsipindəki oxşayış daxili oxşayışdır. Ya da müxtəlif dillərdəki qrammatik quruluşlardakı oxşarlıqlar da daxili oxşayışa misal ola bilər.
Oxşayışın istifadəsi: Oxşayış sözü müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər: "İki əkiz qardaş arasında heyrətamiz bir oxşayış var idi." (zahiri oxşayış); "Bu iki nəzəriyyə arasındakı oxşayış onların eyni mənbədən qaynaqlandığını göstərir." (daxili oxşayış); "Onların davranışlarında təəccüblü bir oxşayış müşahidə olunurdu." (həm zahiri, həm də daxili oxşayış ola bilər). Sözün mənası cümlənin kontekstindən asılı olaraq dəyişə bilər.
Beləliklə, "oxşayış" sözü sadəcə bənzərlik deyil, müqayisə edilən varlıqlar arasında müxtəlif səviyyələrdə və müxtəlif əlamətlərdə mövcud olan bənzərlik, uyğunluq və ya eyniliyi ifadə edən daha geniş bir anlayışdır.