Oxutma (Oxutmaq feliindən törəmiş isim): "Oxumaq" felinin məsdəri olan "oxu" sözünün mənasını genişləndirərək, müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edən bir termindir. Əsasən "oxumaq" hərəkətinin nəticəsini, prosesini və ya məqsədini ifadə edir. Lüğətlərdəki sadə "oxumaqdan törəmiş" ifadəsi onun semantik potensialını tam əks etdirmir.
Mənaları və nüansları: Oxutma, aşağıdakı mənaları ehtiva edə bilər:
- Oxuma aktı: Bir mətnin, kitabın, şeirin və ya digər yazılı materialın səsləndirmə yolu ilə oxunması. Məsələn: "Şagirdin oxutması müəllimin diqqətini cəlb etdi." Bu mənada oxutma, həm oxumanın hərəkətini, həm də onun keyfiyyətini (səlislik, ifadəlilik, aydınlıq) bildirə bilər.
- Oxunma məzmunu: Oxunmuş materialın özü. Məsələn: "Bu oxutma əsərin əsas ideyasını çatdırdı." Bu kontekstdə "oxutma" oxunan mətnin təqdimatı kimi başa düşülür.
- Oxuma prosesinin təşkili: Bir qrup insanın oxuması üçün materialın seçilməsi, təşkili və təqdimatı. Məsələn: "Müsabiqədə oxutma üçün münsiflər heyəti əvvəlcədən seçilmiş şeirləri təqdim etdilər." Bu halda, oxutma oxuma hərəkətinin planlaşdırılması və idarə olunmasını ifadə edir.
- Oxuma təliminin bir hissəsi: Təhsildə, şagirdlərin oxuma bacarıqlarını inkişaf etdirmək məqsədilə aparılan təlimlər. Məsələn: "Dərsdə oxutma məşqləri aparıldı." Bu mənada, oxutma tədris prosesinin ayrılmaz bir elementidir.
Etimologiyası: "Oxutma" sözü "oxu" (oxumaq felinin məsdəri) sözünün törəməsidir və "-ma" isim əlavəsi ilə əmələ gəlmişdir. Bu əlavə, felin məsdər formasını yaradır və hərəkətin nəticəsini, prosesini və ya məqsədini ifadə edir.
Sözün işlənmə nümunələri: Yuxarıda göstərilən nümunələrdən başqa, "oxutma" sözü müxtəlif kontekstlərdə, məsələn, dini mərasimlərdə (müqəddəs kitabların oxunması), teatr tamaşalarında (rolun oxunması), radio və televiziya verilişlərində (xəbərlərin oxunması) işlənə bilər. Hər bir kontekstdə sözün mənası bir qədər dəyişiklik göstərsə də, əsas mahiyyət oxuma hərəkətinə və ya nəticəsinə aiddir.