Okeanoqrafiya [yun. okeanos – ucsuz-bucaqsız dəniz və grapho – yazıram] Fiziki coğrafiyanın bir bölməsi olaraq okeanlar və dənizlərin fiziki, kimyəvi, geoloji və bioloji xüsusiyyətlərini, eləcə də bu mühitlərdə baş verən prosesləri öyrənən elm sahəsidir. "Okeanos" sözü qədim yunan mənşəli olub, əfsanəvi dünya okeanını ifadə edir və bu gün də dənizlərin və okeanların genişliyini, dərinliyini və sərhədsizliyini simvolizə edir. "Grapho" isə "yazmaq", "təsvir etmək", "təhlil etmək" mənalarını verir. Beləliklə, okeanoqrafiya əslində "dənizləri və okeanları təsvir edən, təhlil edən elm" kimi tərcümə oluna bilər.
Okeanoqrafiyanın tədqiqat obyekti olduqca genişdir və aşağıdakı əsas sahələri əhatə edir:
- Fiziki okeanoqrafiya: Okean sularının fiziki xüsusiyyətlərini (sıxlıq, temperatur, duzluluq, axınlar, dalğalar, gelgitlər), okean-atmosfer qarşılıqlı əlaqələrini öyrənir.
- Kimyəvi okeanoqrafiya: Okean sularının kimyəvi tərkibini, maddələr mübadiləsini, qazların həll olmasını, çirklənməni və onun təsirlərini araşdırır.
- Geoloji okeanoqrafiya (Marin Geologiya): Okean dibinin geoloji quruluşunu, tektonik prosesləri, dəniz çöküntülərini, mineralların paylanmasını, dənizaltı vulkanizmini öyrənir.
- Bioloji okeanoqrafiya (Marin Biologiya): Okeanların bitki və heyvan aləmini, onların qarşılıqlı əlaqələrini, yayılmasını, ekoloji prosesləri və biomüxtəlifliyi araşdırır.
Okeanoqrafiya müasir elmin çoxşaxəli bir sahəsidir və digər elmlər (məsələn, meteorologiya, iqlimşünaslıq, hidrologiya, ekologiya) ilə sıx bağlıdır. Okeanoqrafiya nəticələri iqlim dəyişikliyinin proqnozlaşdırılması, dəniz ehtiyatlarının idarə olunması, dəniz çirklənməsinin azaldılması, dəniz nəqliyyatının təhlükəsizliyi və s. kimi mühüm məsələlərin həllində istifadə olunur.
Cümlə nümunələri:
- Okeanoqrafiya elmi dənizlərin və okeanların sirlərini açmağa kömək edir.
- Tədqiqatçılar okeanoqrafiya sahəsində yeni kəşflər edirlər.
- Okeanoqrafiya dəniz ekosistemlərinin qorunmasında mühüm rol oynayır.