Ölüm-itim sözü Azərbaycan dilində iki sözün birləşməsindən əmələ gəlmiş bir termindir. "Ölüm" sözü, hər kəsə məlum olduğu kimi, həyatın sonu, bioloji fəaliyyətin dayandırılması mənasını verir. "İtim" isə köhnə Azərbaycan dilində geniş istifadə olunan bir sözdür və "yox olma", "batma", "itmə" mənalarını ifadə edir. Beləliklə, "ölüm-itim" ifadəsi tək "ölüm" sözündən daha geniş məna daşıyır. Sadəcə bioloji ölümü deyil, həm də maddi varlığın, mövcudluğun tamamilə yox olmasını, əsər-əlamətsiz itirini, izsiz itməni bildirir.
Söz birləşməsində "ölüm" fiziki ölümü, "itim" isə əbədi yox olmanı, izsiz uçucu təbiəti vurğulayır. Bu birləşmə, varlığın keçiciliyini, həyatın qısalığını və geriyə heç nə qoymadan yox olmasını daha da güclü şəkildə ifadə etmək üçün istifadə olunur. "Dünya ölüm-itimdir" misalında olduğu kimi, bu ifadə, dünyəvi həyatın keçiciliyini, maddi varlıqların qısa ömürlü olduğunu və izsiz yox olmalarını vurğulayır.
Həmçinin, "ölüm-itim" ifadəsi poetik üslubda, metaforik mənada da işlədilə bilər. Məsələn, bir layihənin, bir əlaqənin və ya hər hansı bir hadisənin tamamilə yox olub iz qoymaması da "ölüm-itim" ifadəsi ilə ifadə oluna bilər. Bu halda, ifadə, tam məhv olmanı, əsər-əlamətsiz yox olmanı ifadə edər.
Qeyd etmək lazımdır ki, "ölüm-itim" ifadəsi daha çox klassik ədəbiyyatda, xüsusilə də şeirlərdə rast gəlinir və müasir Azərbaycan dilində daha az işlədilir. Lakin bu ifadənin ifadəliliyi və məna dərinliyi onu ədəbi dil üçün hələ də aktuallıq saxlayan bir birləşmə kimi qoruyub saxlayır.
Misallar: