izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "önçü" sözü əsasən "öncül" sözünün sinonimi kimi verilir və əsasən "bir işdə, hadisədə irəlidə gedən, başqalarına yol göstərən şəxs" mənasında işlədilir. Lakin bu izah, sözün bütün imkanlarını əhatə etmir. Daha geniş və dəqiq bir izah vermək üçün "önçü" sözünün mənşəyini və istifadə sahələrini nəzərə almaq lazımdır.

Etimoloji baxımdan "önçü" sözü "ön" və "cü" morfemlərindən təşkil olunmuşdur. "Ön" prefiksinin mənası "qabaqda, əvvəldə" olmaqdadır. "Cü" isə fəal iştirakçını, hərəkətdə olanı bildirir və bir çox sözlərdə (-çi, -cü) şəkilçisi kimi işlənir (məsələn: oxucu, yazıcı, qaçıcı). Beləliklə, "önçü" sözünün əsl mənası "qabaqda gedən, öncül olan şəxs" olaraq təfsir oluna bilər.

Lüğətlərdəki məhdud izahdan fərqli olaraq, "önçü" sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar əldə edə bilir. Məsələn, hərbi sahədə "önçü dəstə", "önçü qoşun" kimi ifadələr düşmən ərazisinə ilk hücuma keçən qüvvələri bildirir. Siyasi kontekstdə isə "önçü düşüncələr", "önçü ideyalar" ifadələri yeni, qabaqcıl, cəmiyyətin inkişafına yönəlmiş fikirləri ifadə edir.

Sözün mənası həmçinin onun hansı sifətlərlə birlikdə işlənməsindən də asılıdır. "Cəsur önçü", "igid önçü" kimi ifadələr öncünün xarakterini vurğulayır. "Gənc önçü", "təcrübəsiz önçü" kimi ifadələr isə öncünün yaş və təcrübə səviyyəsini bildirir. "Önçü qız" ifadəsi isə bir qadının bir işdə, bir hərəkatda lider və ya öncü rolunu oynadığını göstərir. Bu qız ya bir qrupun rəhbəridir, ya da yeni bir ideyanın, hərəkatın təşəbbüskarıdır.

Yekun olaraq, "önçü" sözü sadəcə "öncül"ün sinonimi deyil, daha geniş məna çalarlarına malik, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar kəsb edən zəngin bir sözdür. Onun həm mücərrəd, həm də konkret mənalarda işlənməsi dilin ifadə imkanlarını zənginləşdirir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz