Örtük sözü Azərbaycan dilində geniş məna kəsb edən bir leksik vahiddir. Əsasən bir şeyin üzünü, səthini örtmək, gizlətmək, qorumaq və ya bəzəmək mənasında işlənir. Etimoloji baxımdan kökü "örtmək" felləsindəndir və bu fellə ilə sıx bağlıdır.
Lüğətlərdəki sadə "hər hansı bir şeyin üzərinə çəkilən, salınan parça" tərifi, örtüyün məna çalarlarının yalnız bir hissəsini əhatə edir. Daha geniş və dəqiq bir izah belə verilməlidir: Örtük, müxtəlif materiallardan (parça, plastik, metal, ağac və s.) hazırlana bilən və müxtəlif formalarda (düzbucaqlı, kvadrat, dairəvi, xüsusi formalı) ola bilən bir şeydir. O, əsasən aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir:
1. Qoruma: Örtük, əşyaları toz-torpaqdan, günəşdən, yağışdan, mexaniki zədələnmədən və digər təsirlərdən qorumaq üçün istifadə olunur. Məsələn, mebel örtüyü, avtomobil örtüyü, yemək örtüyü.
2. Gizlətmə: Örtük, hər hansı bir əşyanı, hadisəni və ya yeri gözdən gizlətmək üçün istifadə edilə bilər. Məsələn, cəsədin üstünə çəkilən örtük, pərdə kimi pəncərə örtüyü, gizli yerlərin örtüyü.
3. Bəzəmə: Örtük, həmçinin bəzək məqsədi ilə də istifadə olunur. Məsələn, xalça kimi döşəmə örtüyü, yataq örtüyü, masa örtüyü. Bu vəziyyətdə estetik funksiya ön plana keçir.
4. Funksional örtük: Bəzi örtüklər spesifik funksiyaları yerinə yetirir. Məsələn, elektrik kabelinin örtüyü, telefonun örtüyü, kitabın örtüyü.
Misal cümlələr:
* Qədim qəbrin üstündəki örtük çürümüşdü.
* Divanı yeni bir örtüklə bəzədilmişdi.
* Yağışdan qorunmaq üçün avtomobilin üstünə örtük çəkdi.
* Yeməyin üstünü örtük ilə örtüb soyuducuya qoydu.
* Kitabın köhnə örtüyü yenisi ilə əvəz olunmalı idi.
Gördüyümüz kimi, "örtük" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir və sadə bir tərif onun məna zənginliyini tam əks etdirmir.