Parçalanma sözü "parçalanmaq" fellərinin məsdəri olub, əsasən bir şeyin hissələrə ayrılması, dağılması, bütövlüyünün pozulması mənasını verir. Lüğətlərdə sadəcə felin məsdəri kimi izah edilməsinə baxmayaraq, daha geniş və dəqiq bir şəkildə təhlil etmək mümkündür.
Etimoloji baxımdan "parça" kökünə və "-lanma" şəkilçisinə malikdir. "Parça" sözü öz əsasında "bölmək", "ayırmaq" mənalarını ehtiva edir və kökü fars dilinə gedib çıxır. "-lanma" şəkilçisi isə proses və vəziyyəti bildirir. Beləliklə, "parçalanma" sözü bir proses olaraq, bir şeyin parçalarına ayrılma, dağılma, bütövlüyünün itirilməsi və ya dağılması hərəkətini ifadə edir.
Parçalanma anlayışı müxtəlif sahələrdə müxtəlif mənalarda istifadə oluna bilər:
- Fiziki parçalanma: Bir cismin fiziki qüvvələr təsiri altında hissələrə ayrılması (məs., qayanın parçalanması, şüşənin parçalanması).
- Kimyəvi parçalanma: Kimyəvi reaksiyalar nəticəsində bir maddənin daha sadə maddələrə ayrılması (məs., suyun hidrogen və oksigenə parçalanması).
- Bioloji parçalanma: Canlı orqanizmlərin və ya maddələrin təbii proseslər nəticəsində parçalanması (məs., bitkilərin torpaqda parçalanması, üzvi tullantıların parçalanması).
- Sosioloji parçalanma: Bir cəmiyyətin, qrupun və ya sistemin dağılması, parçalanması (məs., ailənin parçalanması, ictimai həyatın parçalanması).
- Mənəvi parçalanma: Şəxsiyyətin mənəvi dəyərlərdən uzaqlaşması, mənəvi tənəzzül (məs., mənəvi parçalanma cəmiyyətə böyük təhlükə yaradır).
Cümlədə necə işləndiyinə dair nümunələr:
- Qaya küləyin təsirindən parçalanmışdı.
- Suyun parçalanması kimyəvi reaksiyalar vasitəsilə baş verir.
- Uzun müddət istifadə olunmayan mebel parçalanmaya başlamışdı.
- Cəmiyyətin parçalanması böyük problemlərə səbəb olur.
- Onun mənəvi parçalanması açıqca görünürdü.
Yekun olaraq, "parçalanma" sözü sadə bir mənadan daha geniş bir kontekstdə, müxtəlif sahələri əhatə edən mürəkkəb bir anlayışı ifadə edir və kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalarda istifadə oluna bilər.