Pas (Pas1) Azərbaycan dilində geniş işlənən bir termin olub, əsasən dəmir və onun ərintilərinin hava və ya su ilə təmasda qalması nəticəsində oksidləşmə prosesi zamanı əmələ gələn qırmızımtıl-qonur rəngli bir örtüyə deyilir. Bu proses kimyəvi reaksiya olub, dəmir atomlarının oksigen atomları ilə birləşərək dəmir oksidləri (Fe2O3 və ya Fe3O4 kimi) əmələ gətirməsindən ibarətdir. Pasın əmələ gəlməsi bir neçə amildən asılıdır: havadakı rütubət, temperatur, dəmirin tərkibindəki digər metalların miqdarı və s. Paslama prosesi metalın aşınmasına və dağılmasına səbəb olur, buna görə də metal konstruksiyaların qorunması üçün müxtəlif üsullardan (boyama, örtmə, qoruyucu maddələr) istifadə olunur.
Pas, həmçinin paxır və ya cəng kimi sinonimlərlə də ifadə oluna bilər. Bu sözlər köhnə, klassik Azərbaycan dilində daha çox işlənsə də, müasir dil quruluşunda da hələ də istifadə olunur, əsasən də ağırlığı daha çox olan paslanmış cisimlər üçün daha uyğun hesab olunur. Mətndə qeyd edildiyi kimi, pas nazik təbəqə şəklində əmələ gəlsə də, bu təbəqənin qalınlığı və sərtliyi zamanla artır, metalın strukturuna daxil olur və dəmir əşyanın xarab olmasına gətirib çıxarır. Beləliklə, paxır və cəng daha möhkəm, daha qalın bir pas təbəqəsinin ifadəsidir.
Pasın əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün müxtəlif üsullar mövcuddur: məsələn, dəmirin xüsusi boyalarla örtülməsi, sinkləmə, xromlama və digər elektrokimyəvi üsullar vasitəsilə paslanmaya davamlı bir təbəqə yaratmaq. Bu üsullar pasın əmələ gəlməsini əngəlləyir və dəmir konstruksiyaların uzun müddət davamlılığını təmin edir.
Cümlədə necə işləndiyi nümunələri:
- Qapının menteşələrində qalın bir pas əmələ gəlmişdi.
- Yağışdan sonra dəmir əşyaların üzərində pas əmələ gəldi.
- Qədim qəbrin üzərindəki dəmir hissələri tamamilə paxır basmışdı.
- Köhnə maşının gövdəsini cəng bürümüşdü.
- Paslanmayan poladdan hazırlanan qablar paslanmır.