Pat (fr. pat) — Şahmat oyununda, oyunçulardan birinin şahının zərbə altında olmaması, lakin heç bir leqal gediş edə bilməməsi vəziyyətidir. Bu vəziyyət oyunun heç-heçə ilə nəticələnməsinə səbəb olur. Pat vəziyyəti şahın müdafiəsiz qalması ilə deyil, əksinə, oyunçunun heç bir qanuni gediş edə bilməməsi ilə səciyyələnir. Şahın təhlükədə olması vacib deyil; əsas odur ki, oyunçu öz növbəsində heç bir fiqurunu hərəkət etdirə bilməsin.
Termin fransız dilindən götürülmüşdür və "mat" sözü ilə qarışdırılmamalıdır. "Mat" vəziyyətində şah zərbə altındadır və müdafiəsiz qalır. Pat isə şahın təhlükəsiz olduğu, ancaq oyunçunun heç bir leqal gediş edə bilmədiyi vəziyyəti ifadə edir. Bu, oyunda qalxmış vəziyyət deyil, əksinə, oyunun bitməsinə səbəb olan, heç-heçə ilə nəticələnən bir vəziyyətdir.
Pat vəziyyətinin yaranması müxtəlif səbəblərdən baş verə bilər. Məsələn, oyunçunun bütün fiqurları maneələrə rast gəlməklə, hərəkət edə bilməyəcək vəziyyətdə ola bilər. Və ya oyunçunun qalan fiqurları ilə şahını qoruyub saxlamaq üçün heç bir yol tapa bilməməsi də pat vəziyyətinin yaranmasına səbəb ola bilər. Pat vəziyyətində olan oyunçu məğlub sayılmır; oyun heç-heçə ilə başa çatır.
Misal olaraq, əgər ağlar şah mat vəziyyətindədirsə, oyun bitmiş olur və ağlar məğlub olur. Lakin əgər ağlar pat vəziyyətindədirsə, oyun heç-heçə ilə bitir və nə ağlar, nə də qaralar qalib gəlmir. Bu fərqi anlamaq çox vacibdir.
Beləliklə, "pat" sözü şahmat oyununun spesifik bir terminidir və yalnız bu oyunun kontekstində istifadə olunur. Başqa sahələrdə bu sözün analoji mənası yoxdur.