Patent [lat. patentis – açıq, aydın] termini Latın dilindən mənşəc olaraq “açıq”, “aydın” mənalarını ifadə edən patentis sözündən törəmişdir. Bu etimoloji kökün patent anlayışının əsas mahiyyətini – ictimaiyyətə açıq şəkildə təqdim edilən, aydın və qorunan bir hüququ ifadə etməsini əks etdirir. Müasir istifadədə patent, əsasən iki əsas mənada işlənir:
1. İxtiranın qorunması hüququ: Patent, bir ixtiraçıya və ya ixtira sahibinə öz ixtirasının müstəsna istifadə hüququnu müəyyən bir müddət ərzində təmin edən rəsmi bir sənəddir. Bu sənəd dövlət tərəfindən verilir və ixtiranın təsviri, iddiaları və digər vacib məlumatları ehtiva edir. Patent hüququ ixtiraçıya öz ixtirasını istehsal etmək, satmaq və ya başqalarına lisenziyalaşdırmaq imkanı verir. Bu hüquq qorunması, ixtiraçıya öz əməyinin nəticələrindən faydalanmaq və maliyyələşdirmək üçün stimul yaradır. Məsələn, “Yeni dərman üçün patent aldılar” cümləsində patent, dərmanın istehsal və satış hüququnun müstəsna olaraq patent sahibinə məxsus olduğunu bildirir.
2. Müəyyən bir məhsulun və ya prosesin müstəsna hüququ: Daha geniş mənada, patent müəyyən bir məhsul, proses, dizayn və ya ticarət nişanına aid müstəsna istifadə hüququnu ifadə edə bilər. Bu mənada, patent, yalnız ixtiraya deyil, həmçinin digər intellektual mülkiyyət növlərinə də aid ola bilər. Məsələn, “Şirkət bu texnologiyanın patentini əldə etdi” cümləsində patent, texnologiyanın istifadəsi ilə bağlı müstəsna hüququ təmsil edir. Bu hüquq, patent sahibinə həmin texnologiyanı istifadə edən digər şirkətlərə qarşı müdafiə imkanı verir.
Qısaca olaraq, patent anlayışı müasir iqtisadiyyatda intellektual mülkiyyətin qorunması üçün çox vacib bir vasitədir. Patent almaq prosesi mürəkkəb və sərt qaydalar tələb edir, lakin öz ixtirasını qorumaq istəyən ixtiraçılar üçün vacib bir addımdır.