Paylı-lüşlü sözü Azərbaycan dilində sifət və zərf kimi işlənərək, əsasən "payla əlaqədar olan", "pay gətirən və ya aparan", "payla gələn və ya yola salınan" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izah bu sözün əsl imkanlarını tam əks etdirmir. "Lüklü" hissəsi, sözün emosional yükünü artıraraq, hədiyyənin, nemətin, paylaşmanın bol və əhatəli olmasını vurğulayır. Yəni, sadəcə payın olması deyil, həm də onun bolluğu, səxavəti, əlverişliliyi nəzərdə tutulur.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "pay" komponentinin mənası açıqdır: hissə, pay, qismət. "Lüklü" hissəsi isə, ehtimal ki, "lükləmək" – yəni, "çoxaltmaq", "artırmaq", "bollaşdırmaq" fellərindən törəyib. Bu fel mənasında müasir Azərbaycan dilində geniş istifadə olunmasa da, dialektlərdə və köhnə mənbələrdə rast gəlinir. Beləliklə, "paylı-lüşlü" sözü, "bol paylı", "səxavətli paylı", "hədiyyəli" kimi mənaların daha dolğun ifadəsidir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Qonaqlar paylı-lüşlü gəldilər, əllərində hər cür hədiyyələr var idi.
- Bu il məhsul paylı-lüşlü oldu, hər kəs bol məhsul yığdı.
- Onun həyatında paylı-lüşlü günlər də, çətin günlər də olub.
- Paylı-lüşlü bir toy məclisi oldu.
- O, paylı-lüşlü bir insan idi, hər kəsə kömək edirdi.
Göründüyü kimi, "paylı-lüşlü" sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə oluna bilər və hər dəfə də özünün emosional və məna çalarlarını əks etdirir. Sözün mənası yalnız "payın olması" ilə məhdudlaşmır, həm də bu payın bolluğu, səxavəti, xoş gəlməsi kimi əlavə mənaları özündə birləşdirir.