Pedantlıq (is.): Həddindən artıq xırdaçılıq, dəqiqlik və formalizmlə bağlı olan davranış və ya xüsusiyyət. Bu, sadəcə olaraq dəqiqlik və səliqəyə deyil, əksinə, məsələlərin əhəmiyyətsiz incəliklərinə həddindən artıq diqqət yetirməyi, əsas məqsəddən yayınmağı və bu səbəbdən də səmərəsizliyi ifadə edir. Pedant insan əhəmiyyətsiz detallara o qədər diqqət yetirir ki, ümumi mənzərəni və əsas məqsədi gözdən qaçıra bilir. Onun üçün qaydalar və formalar məqsəddən önəmli olur. Bu xüsusiyyət, bəzən, insanın qərar verməkdə çətinlik çəkməsinə, işlərini gecikdirməsinə və ətrafındakıları bezdirməsinə gətirib çıxarır.
Etimalogiyası: Sözün mənşəyi italyan dilindəki "pedante" sözündəndir. "Pedante" isə "müəllim", "təlimçi" mənalarına malik olan latın dilindəki "pedagōgus" sözündən törəmişdir. Başlanğıcda müsbət bir mənaya malik olan "pedante" sözü sonralar mənfi bir məna kəsb edərək, həddindən artıq dəqiqlik və formalizmi ifadə etməyə başlayıb. Azərbaycan dilinə də bu mənfi məna ilə daxil olmuşdur.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Onun pedantlığı işin sürətli həll olunmasına mane olurdu.
- Həddindən artıq pedantlıqdan uzaq durmaq lazımdır.
- Qaydaları əzbərləməkdən əlavə, onların mahiyyətini də anlamaq lazımdır; əks halda pedantlığa qapılırsınız.
- Mən onun həddindən artıq pedantlığına dözə bilmirəm; hər şeyin qaydasında olması vacibdir, amma həddini aşmaq olmaz.
- Bu işdə pedantlığa yer yoxdur, sürət vacibdir.
Sinonimlər: Xırdaçılıq, dəqiqlik (mənfi mənada), formalizm, qaydabaşlıq (həddindən artıq), incəlikçilik (həddindən artıq).
Antonimlər: Səhlənkarlıq, diqqətsizlik, laqeydlik.