Pıxtalaşdırmaq və pıxtalandırmaq sözləri sinonim olub, əsasən maye və ya yarımaye maddələrin qatılaşması, bərk hal alma prosesini ifadə edir. Lüğətlərdə tez-tez qısa və ümumi şəkildə izah olunsa da, onların mənasını daha geniş və dəqiq şəkildə təhlil etmək mümkündür. Hər iki söz, əsasən südün qatılaşması, qatılaşdırılması kimi kontekstlərə aid olsa da, daha geniş mənada müxtəlif maddələrin, məsələn, yapışqanların, boyaların və s. qatılaşmasını da ifadə edə bilər.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "pıxtalaşmaq" fe'linin kökü türk dillərində mövcud olan və "qatılaşmaq", "bərkəşmək", "qalınlaşmaq" mənalarını verən köklərlə bağlıdır. "-dırmaq" əlavəsi isə feili fəal bir məna daşıyan, yəni bir əməlin həyata keçirilməsini bildirən bir şəkilçi sayılır. Beləliklə, "pıxtalaşdırmaq" sözü, bir məhlulun, mayenin və ya yarımaye qarışığın, xarici bir təsir (məsələn, isitmə, ferment əlavə edilməsi, qarışdırma) nəticəsində qatılaşdırılmasını, pıxtalaşdırılmasını bildirir.
Fərqli cümlələrdə sözün işlənməsinə misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:
- Südü pıxtalaşdırmaq üçün ona xüsusi ferment əlavə etmək lazımdır.
- Boyanın daha tez pıxtalandırılması üçün onu qarışdırmaq lazımdır.
- Yapışqanı pıxtalandırmaq üçün onu havaya saxlamaq kifayətdir.
- Qan pıxtalaşdırıcıları tibbdə geniş istifadə olunur.
Göründüyü kimi, "pıxtalaşdırmaq" sözü müxtəlif kontekstlərə malikdir və hər bir halda maddənin qatılaşma prosesini, bu prosesə səbəb olan əməli vurğulayır. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq dəqiqləşdirilir.