Pıxtalaşdırmaq (f.): Bu fel, əsasən maye və ya yarımaye quruluşlu maddələrin özlüklərini artırmaq, daha qatı və bərk hala gətirmək mənasını verir. Sözün əsasında durduğunu fərz etdiyimiz “pıxtalaşmaq” feli öz növbəsində qan, süd və ya digər bioloji mayelərin qatılaşmasını ifadə edir. Beləliklə, “pıxtalaşdırmaq” bir maddənin tərkibindəki komponentlərin bir-biri ilə qarşılıqlı təsirinə, kimyəvi və ya fiziki proseslərə bağlı olaraq daha möhkəm, daha az axıcı bir forma əldə etməsinə yönəlmiş təsir və ya prosesi bildirir.
Mənşəcə türk dillərinə aid olan "pıxtalaşmaq" felinin əsasını təşkil edən "pıxt" sözü də müxtəlif dillərdə qatılaşmış, bərk halda olan maddəni ifadə edir. Bu, sözün semantik sahəsini daha da genişləndirir. Məsələn, bir qida məhsulunun qatılaşdırılması, bir məhlulun yoğunlaşdırılması, bir plastilinin bərkimişi, hətta bir toxumanın sıxlaşdırılması prosesləri də "pıxtalaşdırmaq" feli ilə ifadə oluna bilər.
Cümlədə necə işləndiyinə dair nümunələr:
- Südü qızdıraraq pıxtalaşdırdıq və pendir hazırladıq.
- Qatılaşdırılmış süd, adi südün pıxtalaşdırılması ilə əldə edilir.
- Boya qarışığına qatılaşdırıcı əlavə edərək onu daha yaxşı pıxtalaşdırdıq.
- Təzyiq altında palçıq pıxtalaşdırılıb beton kimi bərk hal almışdı.
- Qarışıq xüsusi bir kimyəvi maddə ilə pıxtalaşdırıldı.
Göründüyü kimi, "pıxtalaşdırmaq" feli müxtəlif kontekstlərdə, müxtəlif maddələrə və proseslərə tətbiq oluna bilir. Əsas mənası isə hər zaman bir maddənin daha qatı, daha bərk, daha az axıcı bir hal alma prosesini ifadə edir.