Pörtmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "qırmızı olmaq, qırmızılaşmaq, qırmızı rəng almaq, qızarmaq" ifadələri ilə tam əhatə olunmur. Daha dəqiq və geniş bir izah vermək üçün kontekstin əhəmiyyətini vurğulamaq lazımdır. Pörtmək, qızarmağın bir növüdür, lakin bu qızarma daha çox günəşdən, odun yaxınlığından və ya həyəcandan qaynaqlanan, dərinin səthində yaranan kəskin, intensiv bir qırmızılaşmanı ifadə edir. Sadəcə "üzü qızardı" deyil, "üzü pörtüdü" demək, qızarmağın daha intensiv, bəzən hətta yanıqlığa oxşar bir hal olduğunu göstərir.
Etimoloji baxımdan pörtmək feli, türk dillərindəki kök sözlərlə bağlıdır və istilik, yanma, qızarma ilə əlaqəlidir. "Pörtmək" sözünün "pör" və ya "pür" kimi köklərlə əlaqəsi mövcuddur və bu köklər "qırmızı", "parlaq", "yanmaq" kimi mənaları ehtiva edir.
Cümlədəki işlənməsinə nəzər salsaq, "Kiçikbəyimin buğdayı üzü pörtür, nəşə ilə əllərini ovuşdurur…" misalında, "pörtmək" feli Kiçikbəyin üzünün sevinc və ya həyəcandan qaynaqlanan şiddətli bir qırmızılaşmasını ifadə edir. Bu, sadəcə bir qızarma deyil, daha çox həyacanın fiziki bir əks-sədasıdır. Yəni, üzünün səthi qızarıb, parlaqlaşmışdır.
Müxtəlif cümlələrdə pörtmək sözünün işlənməsinə dair digər nümunələr:
- Günəşdə çox qaldığı üçün dərisi pörtmüşdü.
- Ocağın yanında oturduğu üçün əlləri pörtmüşdü.
- Xəbəri eşidəndə üzü pörtüb qaldı.
Göründüyü kimi, pörtmək sözü həm fiziki, həm də emosional halları təsvir etmək üçün istifadə oluna bilir. Fiziki təsirlərə (günəş, od) məruz qalma nəticəsində yaranan qızarma ilə yanaşı, həyəcan, utanc, qəzəb kimi duyğuların da ifadəsi kimi işlənir. Bu zaman qızarma daha çox intensiv və dərindən hiss olunan bir hal kimi təsvir olunur.